Ызбекистон республикаси адлия вазирлиги

Трестларга қарши қонунчилик.
Бу қонун трестлар таркибига 
кирувчи фирмаларнинг ўз мустақиллигини тўла йўқотадиган уюшма-
лар ва бирлашмаларга қарши қаратилган. Унга мувофиқ, компания у 
ѐки бу турдаги маҳсулот ишлаб чиқаришнинг 40-60 фоизидан кўпро-
ғини ўз қўлида тутиб туришга ҳақли бўлмайди, мамлакатнинг энг йи-
рик корпорациялари акцияларини олиши чекланади, жисмоний, юри-
дик шахсларнинг уларни кўпроқ даражада муайян ҳиссада ҳарид 
қилиши тақиқланади. 
Трестларга қарши қонунчиликни бузганлик учун турли хил жа-
золар, шу жумладан, монополист фирмаларини парчалаб юбориш ва 
фирмаларнинг қўшилиши (бирлашуви)ни тақиқлаш кўзда тутилган. 

---

Монополиялаштириш хўжалик фаолиятининг хусусияти (коммунал 
хизматлар, алоқа, тарнспорт, энергетика ва ҳоказолар) билан боғлиқ. 
Иқтисодиѐт соҳаларида монополист корхоналар устидан бевосита 
давлат назорати ўрнатилиши, лицензиялар берилиши солиқлар жорий 
этиш, давлат нархларини белгилаш ва ҳоказолар амалга оширилиши 
мумкин. 
Асримиз бошларидаѐқ, трестларга қарши қонунчиликка муво-
фиқ, АҚШда “Стандарт ойл” нефть компанияси ва “Дюнон” порох 
компанияси тарқатиб юборилди. Бундай чора ҳозиргача қўллаб 
келинмоқда. Чунончи, 1982-1983 йилларда “Америка телефон энд те-
леграф компани” (“ААТ”) давлат тармоқ монополияси бўлиб юбо-
рилди, аниқроғи 23 та мустақил минтақа компаниясига ажратилди. 
Картелга қарши қонунчилик.
Картел фирмаларнинг ўзаро 
нарх белгилаш ва сотиш бозорларини тақсимлаш борасидаги шарт-
номага асосланган бирлашув шаклидир. Бундай келишувларнинг бо-
зор механизми ҳаракатини бузиши равшан. Улар, одатда, қонун то-
монидан тақиқланган. 
Фирмаларнинг яккаҳокимлик амалиѐти ва нопок рақобатга 
қарши қонунчилик.
Бундай қонунчилик картеллар келишувидан 
ташқари, фирмаларнинг қуйидаги яккаҳокимлиги амалиѐтида 
қўлланилади:
-
сунъий тақчилликни юзага келтириш мақсадида товарларни 
муомаладан чиқариш, уларни ишлаб чиқаришни чеклаш ва тўхтатиш; 
-
рақобат кураши воситаси сифатида нархларни сунъий равишда 
пасайтириш; 
-
товар сотиш шарти сифатида харидорга мажбурий ассорти-
ментни тиқиштириш; 
-
потенциал шериклар билан иш олиб боришдан воз кечиш 
тўғрисида олдиндан келишиб олиш; 
-
ўхшаш маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи бир неча фирмаларда 
раҳбарлик лавозимларини эгаллаш. 
Бу ҳаракатларнинг барчаси, шунингдек нопок рақобатнинг 
қуйидаги усуллари ҳам қонун томонидан таъқиб қилинади: 
-
бошқа товар белгиси, фирма номи ѐки товардан ўзбошимчалик 
билан фойдаланиш, бошқа фирмалар товарларининг ташқи кўрини-
ши, ўралишидан нусха кўчириш; 
-
рақобатчиларнинг обрўсига дахлдор ѐлғон хабарларни 
тарқатиш; 

---

-
саноат соҳасида жосуслик; 
-
товар тайѐрлаш усули ва жойи борасида истеъмолчини 
чалғитиш; 
-
буюртмачи, етказиб берувчи, воситачи ва ҳоказоларни алдаш.