Iymon qo'shigi

I va 2 — tayanchlar; 3~ hort ag'daigich; 4 — vintli kengaytiigich; 5 va 6—dastaki kengaytirgichlar.

budurlangan uchastkasi, ta’mir materiallari yotqiziladigan uchast- kaning 0‘lchamlaridan barcha tomonlari bo'yicha 15 — 20 mm ga katta bo'lishi lozim.

Yangi protektor qo'yish uchun tayyorgarlik opcratsiyalarini bajarishdan awal, pokrishkada mahalliy shikastlanishlarni bartaraf etish lozim. Undan so'ng, eski protektor yostiq qatlamigacha olib tashlanadi va g adir-budurlash dastgohida yoki plastikali silindrsimon sharoshkalar bilan ishlov beriladi. Bu operatsiyalami qaynatish kamerasi o'rnatib, pokrishka ichiga havo damlanib bajarish mumkin. Ishlov berilgan yuza oqish rangda bo'lib, unda past-balandlik va yirik tirnalishlar bo'lmasligi lozim. G'adir-budurlash paytida chiqqan chang cho'tka yoki changyutkich bilan tozalanadi.

Yelim surtish. Ta'mirlash materiailarini pokrishka bilan mus- talikam tishlashishi uchun uning sirtiga yelim qatlami surtiladi. Yelim maxsus vulkanizatsiyalanmaydigan yelim rezinasidan tayyorlanadi. Yelim rezinasi sifatli yoki maxsus benzinda eritiladi. Yelim rezinasi mayda bo'lakchalarga kesilib, germetik yopiladigan idishga solinadi va uning ustidan benzin quyiladi. Bir sutka davomida ushlab turilgandan so'ng chala erigan rezina bir xil massa olgunga qadar maxsus aralashtirgichda aralashtiriladi. Oo’shimcha quyila- digan benzinning miqdori uning niaterialga surtilish usul iga (qil cho'tka yoki purkagich bilan) bog'liq. Agar bikr qil cho'tka qoilanilsa, quyuqroq (1:4) yelimdan foydalaniladi. Yelimni pur- kagich bilan sepish uchun suyuqroq yelim talab etiladi, bunda uning konsentratsiyasi 1 : 10 dan kam bo'lmasligi lozim. Quyuqroq yelim sifatsiz purkaladi va notekisliklarga yomon kirib boradi. Yelimni purkagichda purkash bosimi 0,3 — 0,35 MPa ni tashkil qiladi. Yelimni maferialga 150-200 mm masofadan turib purkaladi. Purkagich qo'llanganda yelim sarfi, cho'tka bilan surtilganiga

qaraganda, 5 — 6 maria kam bo'ladi. Lekin yelimlash vaqti qisqaradi va tekis qalinlikdagi qatlam olinadi.

Protektor rezinasiga surtilgan yelim qatlami quritish kamerasida 30 — 50 "C temperaturada 30 — 40 minut davomida quritiladi. Qurigan yelim qatlamiga qoMning orqa tomoni yaqinlashtirilganda tuklar yelim qatlamiga yopishishi lozim. Yelim qatlamini oshirish, ta'mirlash materialini pokrishka sirti bilan birlashish sifatini yaxshilash maqsadida yelim ikki marta surtiladi.

Ta'mirlash materialini o'rnatish. To'g'ridan to'g'ri mahalliy shikastlanishlarni to'ldirishda ta’mirlash materiali pokrishkaning ichki tomonidan qo'yiladi.

Tozalangan karkasga muayyan o‘lchamga to'g'ri keluvchi kord qatlami qo'yib chiqiladi. Kordning birinchi qatlami tagiga vulkanizatsiyalanmagan rezina qatlami, har bir qatlamning chetiga qatlamlangan vulkanizatsiyalanmagan rezina tasma qo'yib chiqiladi. Har bir qatlamning ipi kord karkasi ipining yo'nalishiga mos tushishi lozim. Protektor tomonidan kesilgan uchastka, vulkani- zatsiyalanmagan protektor rezinasi qatlamlari bilan to'ldiriladi. Qo'yiladigan ta'mirlash materiallari vulkanizatsiya paytida sifatli presslanishi uchun protektordan 6 — 8 mm chiqib turishi lozim. Ta'mirlash materialining har bir qatlami qo'yilganda materialning zich yotishi va havo pufakchalarini chiqarib yuborish uchun uning ustidan rolik yurgizib chiqiladi. Qo'yiladigan ta’mir materiallari orasida havo qolib ketsa, material qatlamini bigiz bilan teshib, havo chiqarib yuboriladi va bu uchastkada yaxshiiab rolik yurgiziladi.

Shikastlangan tayyorlangan uchastkalarga to'g'ridan to'g'ri manjetlar qo'yib kuchaytiriladi. Ular yaroqsiz shina karkasidan kesib olinadi. Ru maqsadda shinadan bortlar kesih olinadi, chig'ir yordamida protektor va karkasning yonlari ko'chirib olinadi. So'ng karkasning yaroqli uchastkalaridan kerakli o'lchamda manjetlar kesib olinadi. Manjet chetlari burchak ostida kesiladi. Manjetlar g'adir-budurlanadi, yelim surtiladi, quritiladi. Manjet tagiga qatlam rezina qo'yiladi, uning o'lchami manjet o'lchamidan 10—15 mm ga katta bo'lishi lozim. Manjet konturi bo'yicha kengligi 20 — 30 mm bo'lgan qatlam rezina tasma qo'yiladi. Protektor tomondan tayyorlangan uchastka vulkanizatsiyalanmagan protektor rezinasi qatlamlari (4.63-rasm) yoki yaroqsiz protektor rezinasi bo'laklari bilan to'ldiriladi. Protektor bo'lagi tagiga bir necha qatlam vulkanizatsiyalanmagan protektor rezinasi qo'yiladi.

Pokrishka bortining tayyorlangan uchastkalari ikki qatlam kord va bir qatlam bort o'zakni qamrab oluvchi bort gazlama bilan to'ldiriladi. Tashqi tomondan materialga vulkanizatsiyalanmagan protektor rezina qatlami, ichki tomondan esa tayyorlangan manjet qo'yiladi.

63. 
    rasm. Ta'mir materiailarini o'rnatish:
    

/ — qatlamli rezina; 2— manjet.

Yangi protektor o’rnatishda yelim surtilib, quritilgan pokrishka yuzasiga dastlab qavatli rezina qatlami, so’ng quritishda profillangan, vulkanizatsiyalanmagan protektor rezinasi o’rnatiladi, va ustidan roliklar yurgizib chiqiladi. Materiallar yotqizilganda. uning surilmasligi, qatlanih qolmasligi, qatlamli rezina tagida havo pufakchalari qolmasligi lozim. Shundan so’ng ta'mir materiallari vulkanizatsiyalanadi.

Vulkanizatsiya. Bu fizik kimyoviy jarayon bo’lib, bunda ta'mirlash materialiga qo’yilgan plastik massa, ma’lum vaqt ichida, ma'lum temperature va presslash bosimida mustahkamlik hamda elastiklik xususiyatiga erishadi. Vulkanizatsiyalashning maqbul temperaturasi 140 ^eC. Sinash natijalari shuni ko’rsatadiki, tern- peratura 147 °C gacha ko’tarilganda vulkanizatsiyalash muddati 2 marotaba qisqarar ekan. Temperatura 135 °C gacha pasayganda 2 marotaba ortadi. Ammo materialning yuqori temperaturasida vulkanizatsiyalash jarayoni tekis ketmaydi, chunki rezina qatlamining issiqlik o’tkazuvchanlik koefTitsiyenti past. Rezinaning vulkanizatsiya apparatiga yaqin bo’lgan qismlari devor tempera- turasigacha tez, uzoqroq qatlamiari esa sekinroq qiziydi. Natijada pastki qatlam vulkanizatsiyalangan, yuqorigi qatlamda esa hali vulkanizatsiya jarayoni boshlanmagan bo’ladi.

Pastroq vulkanizatsiyalash temperaturasida buyumni tekis qizdirish imkoniyati yaxshilanadi. Bunda vaqt ko’p sarflansa-da, qatlamlar tarkibi bo'yicha bir jinslilik ta’minlanadi.

Qalin qatlamli mahalliy shikastlangan pokrishka ta'mirian- gandan so’ng, talab darajasidagi sifatini ta’minlash uchun, dastlab uning ichki tomoni vulkanizatsiyalanadi (4.64-rasm). Keyin pli- tada profillangan aluminiyli ostqo’yma (4.65-rasm) yoki isitish uchun bug¹ beriladigan maxsus formada tashqi tomonidan vul kan izatsiyalanad i.

Vulkanizatsiya jarayonini tezlashtirish va pokrishkani ikki to­mondan isitish uchun bort matodan tayyorlangan elektr manjetdan 244

64.