Iv. Маъруза материаллари 1-мавзу: тарихий антропологияга кириш

Анъанавий хўжалик. Аҳолининг асосий меҳнат қуроли тошболта эди. Болтанинг тиғини нефрит ёки базальт тошидан ясалган. Тўртбурчақли тиши ёғоч дастага боғлашган. Ип кокос пўстлоғи толаси ёки Янги Зеландия зигирпоясидан қилинган. Маорилар тошдан парма ясаб: ёроч, суяк ва чиғаноқлардан буюмлар тайёрлашган. Чўкич кескичлар ёрдамида ёғочга ишлов бериб уйлар, қайиқлар ясашган, ўймакор нақшлар туширишган.
Маорилар ерга ишлов берувчи ко, сўқанинг пастига оёқ билан босиш учун мослама ясаб мураккаблаштирганлар. Хўжалик асоси дехқончилик бўлиб нисбатан совук иқлим бўлганидан ямс, таро, батат, қовоқдан бир марта ҳосил олишган. Янги Зеландияда кокос ёнроги, нон дарахти, бананлар пишиб етмагани сабабли экилмаган, улар ҳақидаги маълумотлар эса фақат ривоятларда сақланиб колган.
Асосий дехқончилик экини батат (кумара) фақат иқтисодда эмас, маросимларда ҳам катта ўрин тутади. Кумара муқаддас экин ҳисобланиб, у сақланадиган жамоа омбори ўймакор нақшли ёғочлардан қурилиб, қишлоқнинг энг чиройли биноси здасобланган. Кумарани экиш ва ҳосилини йиғиб олиш эса мураккаб удум ҳамда маъросимлар билан ўтказилган. Диний тасавурлар бататни фақат ер ўчоқларида пиширишга руҳсат берган.
Хўжаликда қўшимча маҳсулот қушларни, балиқларни овлашдан келган.
Деярли барча соҳаларда меҳнат, жамоа бўлиб бажарилган. Айрим ишларни бажаришда хусусан қайиқ ясашда махсус ишчилар гуруҳлари — оху ташкил этилган. Зарур пайтларда қариндошларни хашарга айтишган. Меҳнатнинг жинсий таксимоти шақлланиб, эркақлар: дездончилик, овчилик, аёллар эса: уй юмушлари, таом тайёрлаш, баъзида ҳосилни йиғиш, теримчилик билан шуғулланган.
Меҳнатнинг ижтимоий таксимоти ҳам нисбатан чукурлашиб: тоштарошлар, қайиқчилар, ёғоч уймакорлиги усталари алоҳида касб сифатида шақлланган. Ҳунармандлар — тохунга деб аталиб, жамиятда ҳурматга сазовор кишилар ҳисобланган. Курувчилар ва қайиқчи усталар ўз умрларининг асосий қисмини бошқа қишлоқларда буюртмаларни бажариш билан ўтказган. Ҳунармандларга хизмат ҳаққи эса озиқлар, кийим ва зеб — зийнатлар, буюмлари билан берилган.