|
4. 3 Pedagogik innovacialarning hayotiy sikllik tuzulmasi.
D. Yunusova bo'lsa, ta'lim-tarbiya jarayoni texnologik jarayon sifatida qarab, joriy etilgan yangiliklarni bu procesning asosiy komponentlari (ta'lim maqsadi, ta'lim mundarijasi, o'qitish metodi, o'qitish vositasi, ta'lim xotimasi ) asosida guruhlashni taklif etgan.
ta'lim maqsadi bilan aloqador pedagogik innovaciyalar: modernizatsiyalashgan ta'limlik, tarbiyalik, rivojlantirivchi (kasbka yo'nalishroq, to'ldirish, insonparvarlik, integralroq, individuallashtirish va boshqa maqsadlarga qarab );
ta'lim mundarijasi bilan aloqador bo'lgan pedagogik innovaciyalar: hajmiga qarab - uzliksiz ta'limda, farqli ta'lim turida, ayrim fanda, bobta, mavzu materiallarining ayrim bo'limida ; darajasiga qarab-rivojlantirish, aslidan o'zgartirish, o'zi avvalgisi'ga nisbiy - yangi dastur, dasturni rivojlantirish, o'qish materiallarini to'ldirish, paydo bo'lishiga qarab - normativ hujjatlar o'zgarishi asosida rejali, oldinnan o'ylanılgan, ichki va tashqi ;
o'qitish metodi bilan aloqador pedagogik innovaciyalar: hajmiga qarab - uzliksiz ta'limda, farqli ta'lim turida, ayrim fanda, bobta, mavzuda, o'qish chiniqishi shakli va turida ; darajasiga qaray - rivojlantirish, ko'rinishini o'zgartirish, belgili stillik unsurlarini yangicha talxnda ishlab chiqish ; o'zi avvalgisi'ga nisbiy - yangi, rivojlantirish o'rnini bosuvchi, to'ldiriuvchi, martaro; paydo bo'lishiga qarab - rejali, oldinnan o'ylangan, tuyqus, yangi taqozolar asosida, ichki va tashqi.
o'qitish vositasi bilan aloqador pedagogik innovaciyalar: hajmiga qarab - ommaviy, yakka-yolg'iz, jamlanma, tizimli, uzliksiz ta'limda, farqli ta'lim turida, ayrim fanda, o'qish materiallarining ayrim bo'limida, o'qish chiniqishi shakli, turi, ayrim bosqichida ; o'zi avvalgisi'ga nisbiy - yangi texnika, texnalogiya, eskisini o'rnini bosuvchi, martaro; darajasiga qaray - modernizatsiyalashgan, belgili vosita bilan unsurlari yangichasiga turda ishlab chiqilgan, aslidan o'zgartirilgan, paydo bo'lishina qarab - rejali, oldinnan o'ylangan, tuyqus, ichki, sirtqi, texnika rivoji ta'sirinida.
Ta'lim xotimasi bilan aloqador bo'lgan pedagogik innovaciyalar: o'qituvchi faoliyatida - notovar o'qituvchi ; o'quvchi faoliyatida - yaqshi fikrlovchi, aniq maqsadga intiliuvchi, ta'lim jarayonining aktiv subiekti.
Pedagogik innovaciyalarga tegishli satr tasniflarni o'rganish da stajyor-tolib I. R. Oldjanova ta'lim tizimidagi innovaciyalar:
matlab, mundarija, metod va texnalogiya, ta'limni tashkil etish shakli, boshqarish tizimi ;
pedagogik ishga layoqatlilik va o'qish -bilishlik jarayoni tashkil etish stili ;
nazorat va ta'lim olganlik darajisini baholash tizimi ;
ta'limni moliyalashtirish tizimi ;
o'qish -metodik ta'minot ;
tarbiya ishlari tizimi ;
o'qish biznes reja va o'qish dasturlari ;
professor -o'qituvchi va talaba, ta'lim beriuvchi va oluvchilar xizmatidagi o'zgarishlar bilan aloqador yuzaga kelmoqda, degan g'oyani olg'a surgan.
Shu jumladan, tadqiqotchining fikricha, pedagogik innovaciyalar o'z navbatida ta'lim jarayonini tashkil etishda parametrlarining o'zgarishiga olib kelmoqda. Birinchidan, zamonaviy ta'lim barqaror ravishda fan va texnalogiya rivoji bilan aloqalikta ta'lim maqsadi, mundarijasi, shakl, metod va vositalarning yangilanib borishini taqozo qilayotgan bo'lsa, ikkinchidan, ta'lim muassasalari variativligini nisbiy modellarining ko'rsatkichlari da tarkibalashib barmoqta. Ana ushbu asosdan kelib chiqqan holda, I. Oldjanova ta'limdagi innovciyalarnıng ikki turli hususiyati (sirtqi va didaktik) nimaga qarab tasnifroq lozım deb topgan :
Sirtqi (shakl) xususiyatlariga qarab innovaciyalarning turlari : ta'lim tizimi ; egallanadigan saviya ; JBM ga qabul qilish tartibi ; ta'lim olish tili, o'qish jarayoni tizimi ; o'qish mashg'ulotlari ketma-ketligi ; tarbiyaviy ishlarning shakli ; mashg'ulotlar tashkil etish tartibi.
Dıdaktik xususiyatlariga qarab innovaciyalarning turlari : maqsadlar taksonomiyası; ta'lim mundarijasi ; didaktikalıq koncepciyalar; o'quvchilar va o'qituvchilarning faoliyati ; ta'lim printsiplari ; ta'lim metodlari, metodika va texnalogiya ; ta'limni tashkil etish shakllari ; ta'lim olganligini tashhis qilish, ta'lim natijalari.
Umuman olganda, xozirgi kunda pedagogik innovaciyalar har xil ko'rinishda shakllanib barmoqta. Pedagogik innovaciyalarning har xil turlaridan keng foydalanish ta'lim sifatini oshirishga xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
