Farg•ona hukumdorlari "ixshid” deb atalgan. Aholisi asosan paxta va Sholi etishtirgan. Koson,Axsiknt (Xushkat) Quva (Qubo) kabi yirik shaxarlari mavjud edi. Farg•ona viloyati qo•shni mamlakatlarga bo Ivoq. rangli shisha buyumlarł va dori — darmonlar chiqargan, Qurnma va Qoramozor singari tog'li hududlarda Farg'onaning zotdor Otlari etishtirilgan.
CHOCH va ELOQ
CHirchiq va Ohangaron vodiylarida ikkita hokimlik bo•lib, ulaming biri CIIOCII ikkinchisi Eloq deb atalgan. CHoch markazi CHoch shaxri bo•lib hukumdori "tudun" deb yuritilgan, Eloq markazi Tunkat shahri bo'lib hukumdori "dehqon•• deb atalgam
21
TURK XOQONLIGIDA DA T BOSHQARUVI
Mamlakat aholisi asosan o•troq dehqonlar va chorvador ko•chmanchilardan iborat bo•lgan. Hukumdorning hokimyati urug• — aymoq udumlariga tayangan harbiy ma'muriy boshqanłvga asoslangan. Ko•chmanchi Oddiy chorvador aholi "budun" va yoki %łora hudun'_:_ deb yuritilgan. V iloyał:ar "o•n bo•łib. ulami "yuhg " ôî)kijubg'u) idora qilgan. "Yabg•u" unvoni faqatgina xoqon xonadoniga mansub SHuningdek turk xoqonligida Shod degan lavozim bo•lib ulur o •n ming go •shinga rahbarlik qilganlar.
T urk xoqonligi o•zlari bosib Olgan viloyatlami idora qilishni 0' sha viloyat hokimlarida qoldirib, faqatgina eg_va .łnsoq yig•ib olganlar. Aynan ushbu mahalliy hokimlar orqali davlatni idora qilish xoqonlikni zaiflashtirgan. Buning ustiga Vinntiya. Xitoy vp_Eron bilan doyimiy raqobat xoqonlik ahvolini yanada og'irlashtirgan. I I asrning 80-yillari oxirida Turk xoqonligi ikkiga : Sharqiy turk xoqonligi va G'arhly turk xoqonligiga bo•linib ketdi.
Sharqly Turk Xoqonligi hududiga : Oloy tog•lari sharqidan to Uzoq SHarqgacha. SHim01iy Xitoy. Janubiy Sibir, Urxun havzasi kirgan bo•lib, poytaxt edi.
G'arhîy Turk Xoqonligi tarkiblga : Ettisuv, SHarqiy Turkiston, Poytaxt Ettisuv edi.
G'ARBIV TURK XOQONLIGI
Turk xoqonligi ikkiga ya•ni, G'arbiy va Shaqriy xoqonliklarga bo•łingach, bu ikki davlatda taraqqiyot turlicha kcchdi. G•arbiy Turk xoqonligi, Sharqiy koqonlikga nisbatan birmuncha tezxoq rivojlandi Buning sababi Sharqiy xoqonlik aholisi asosan chÔrvador ko'chmanchilardan iborat G•arbiy xoqonlik aholisi 0'troq dehqonchilik. httnnrmadchilik bilan bir qatorda savdo-sotiq bilan shug•ullangaligidur.
VII nsrning birinchi Choragida G•nrbiy xoqonlik rivojlandi. Uning chegaralari sharqda
Oltoyga qadar, yanuhda Sind (Hind) daryosi bo•ylarigachn etib bordi. Davlatning yuksalishi Xoqon
To•ng Vabg•u (618-630) davriga to•g'ri keladi. Aynan u davlat idora ishlarini isloh qildi. Xoqon To•ng
Yabg•uga qadar xoqonlikga bo•ysunuvchi viloyatlarni mahalliy nufuzli sulolalar boshqarar edi. Arnmo Xoqon To'ng Yabg•u bu sulola rahbariga uyabg•u•• unvonini berdi, Endilikda mahalliy hokimlar edllikda xoqoning noibiga aylandilar. Yabg•ularning faoliyati qattiq nazoratga olingan va ularning Olib borayotgan ishlarini nazorat qilish uchun xoqonning noiblari - tudunlar (ya 'ni na:oratchilar) yuborilgan.
G'arbiy turk Xoqonligi aholisi ikkiga bo'lingan o•troq va ko•chmanchi aholiga. Hunarmandchilik anchayin yaxshi rivojlangan edi. Ayniqsa G'arbiy Turk xoqonligi hunarmandlari yasagan zcb-ziynatlar va qurol ynrog•lar xilma-xilligi Va nihoyatda ptLxtaligi bilan ajralib turgan. Savdo ishlarida so •g•dliklar asosiy ro•lni o•ynaganlar. Aynan ushbu VII asrning birinchi ynrimida xoqonlikning Xitoy bilan aloqalari faollashdi. Bu davrda Xitoyga to•qqiz bora elchi yuborilgan.
Davlat rivojlangani bilan aholining yashash tarzidagi qiyinchiliklar o•zgarmadi. Erkin zirotchi kashovarz dehqonlar endilikda yerlaridan ayrilib qaram dehqonlarga (kadivarga) aylana bordilar. Katta mulk egasi bo •lgan dehqonlarning aholiga bo•lgan jabr zulmi ko'paydi. Oqibatda S8S-S86 yillarda Buzoroda bu zulmlarga qarshi mahalliy aholi boshlandi. asti xoqon xonadoniga mansub Abruy boshchilik qildi. Aholining bosll ko'targanidan qo•rqib, jonini saqlashga intilgan amaldorlar BILxoroni tashlab Turkiston va Tarozga qochdilar. Ular xoqonga murojat qilib Buxorodagi Abruy bostirishda harbiy yordam so'raydilar. Turk xoqoni Qorncho•rin
Sheri Kishvar (El Arslon) ni katta qo•shin bilan Buxoroga yuboradi. 586-yilda Sheri Kishvar qo•shinlari Buxoroni ishg•ol qildilar. Abruy asr Olinib qatl qilinadi. Qo•zg'alon ko'targan qaram dehqonlar va xizrnatkorlar 0'z cgalariga qayarildi.
20
savdodan tushadigan bojlar davlat g 'aznasiga ko•p daromad keltirishini tushungan eflallar "Buyuk ipak yoili" ni nazaoratda tutishga intilganlar.
