Иқтисодий таҳлил

2. Аудиторлик маълумотлар ва далиллар
Auditor tomonidan tekshiruvdan oldin, tekshiruv jarayonida va uning natijalariga ko‘ra tayyorlangan va to‘plangan barcha ma’lumot auditorlik ma’lumoti hisoblanadi. Ushbu m a’lumotning bir qismi auditorlik dalillari tariqasida foydalanish uchun mumkin boMgan hujjatlar yoki ulaming nusxalaridir. Shuningdek, auditor auditorlik xulosasiga asoslanadigan oqilona xulosalami shakllantirish maqsadida yetarli boMgan tegishli auditorlik dalillarini olishi lozim.Auditorlik dalil (isbot)lari - auditorlik xulosasini asoslashga xizmat qiladigan tekshiruv vaqtida auditor tomonidan to'plangan ma’lumot va natijalardir.Auditorlik dalillari ishonchli va yetarli boMishi lozim. Dalilning ishonchliligi - qaysidir bir muammoni yechish uchun uning muhimliligidir, yetarlilik esa har bir aniq holatda, auditorlik tavakkalchiligi va ichki nazorat tizimini baholash asosida aniqlanadi.
“Auditorlik dalillarini olishda moliyaviy hisobotning asosi b o ’lgan boshlang'ich hujjatlar va buxgalterlik yozuvlari, shuningdek, boshqa manbalardan olingan tasdiqlovchi m a’lumotlardan foydalaniladi.Auditorlik dalillari yetarli va mos bo'lishi zarur.
Auditorlik tashkiloti yetarli va mos auditorlik dalillarini olishi uchun quyidagi omillarga e ’tibor berishi zarur:- xo'jalik yurituvchi subyektning buxgalteriya hisobi va ichki nazorat tizimi xarakteri, shuningdek daxlsiz va nazorat tavakkalchiligini baholash;- auditorlik tashkiloti tomonidan bajariladigan ishlar hajmi;- mavjud m a’lumotning manbasi va ishonchliligi (aniqligi).
Auditorlik tashkiloti auditorlik dalillarini quyidagi auditorlikamallarining bir yoki bir nechtasini bajarish yo‘li bilan oladi:a) nazorat qilish - yozuvlar, hujjatlar va moddiy aktivlami tekshirish;b) kuzatish - boshqa shaxslar tomonidan bajariladigan jarayon va ishlami o'rganish. Masalan, auditorlik tashkilotining xo'jalik yurituvchi subyekt tomonidan amalga oshiriladigan tovar-moddiy zaxiralaming inventarizatsiyasini kuzatish;v) so‘rov - xo'jalik yurituvchi subyekt va undan tashqaridagi shaxslardan ma’lumotyig'ish;g) hisoblash - boshlang‘ich hujjatlar va buxgalteriya yozuvlaridagi arifmetik hisob-kitoblaming aniqligini tekshirish;
Auditorlik dalillari hujjatlashtirilgan manbalardan, mijoz xodimlari va uchinchi shaxslardan og'zaki ravishda so’rovnomalar vaqtida va korxonada hisob va boshqa operatsiyalar bajarilayotganida bevosita kuzatish yo‘li bilan olinishi mumkin. Ishonchlilik va haqiqiylik darajasi bo‘yicha auditoming bevosita o‘zi olgan ma’lumotlar eng qimmatli hisoblanadi. Hujjatlashtirilgan dalillar va mijozning yozma taqdimnomalari og'zaki ravishda olingan dalillardan ustin turadi

Таянч иборалари: аудиторлик далили тушунчаси, далилларни гуруҳлаштириш, уларнинг ишонлилик мезонлари, бошланғич ҳужжатлар ва ҳисоб ёзувлари, молиявий ҳисобот.