Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бўйича) таълим йўналиши талабалари учун “Корхона иқтисодиёти” фанидан

Ишлаб чиқариш корхоналарида иқтисодий самарадорлик − иқтисодий фаолиятининг натижасидир. Яъни, бажарилган иш (хизмат) − бошқарув, янги техника ва технологияни жорий этиш, меҳнат сифатини ошириш ва ҳоказоларнинг натижасидир.
Социал самарадорлик инсоннинг ҳар томонлама камол топишига ёрдам берадиган тадбирлар орқали намоён бўлади. У меҳнат ва турмуш шароитлари яхшиланишида, ходимлар малакасини оширишда акс этади. Шунингдек, социал самарадорлик аҳоли жон бошига товар (иш ва хизмат)лар истеъмол қилиниши, ижтимоий истеъмол фондларидан бериладиган нафақа ва имтиёзлар, кадрлар тайёрлаш учун сарфланаётган маблағларнинг ўсишида ҳам ўз ифодасини топади.
Иқтисодий ва социал самарадорлик бевосита корхоналарнинг ўзида − ишловчиларнинг меҳнати туфайли, улар ўртасидаги муносабатларда вужудга келади. Улар самарадорлик бир-бирини тўлдиради. Қайси корхонада социал самарадорлик юқори бўлса, шунга муносиб равишда, иқтисодий самарадорлик ҳам юқори бўлади. Бу аксиомадир.
Иқтисодий юксалиш корхонанинг социал муаммоларини ҳал қилишга ёрдамлашади. Фойданинг ўсиши, жамғармаларнинг ортиши корхонага социал вазифалар доирасини кенгайтириш ва уларни ҳал қилиш имконини беради. Ўз навбатида ишловчилар меҳнат шароитининг яхшиланиши, улар билими ва малакасининг ошиши иқтисодий самарадорликка ижобий таъсир кўрсатади.
Иқтисодий самарадорликка жонли ва буюмлашган меҳнатдан унумли фойдаланиш орқали эришилади. Қолайверса, корхоналарнинг мақсади маҳсулот, иш ва хизматларга бўлган талаб-эҳтиёжни қондириш орқали фойда олишдир. Бунга эришиш учун улар барча рссурслардан оқилона фойдаланиш, тайёрланадиган маҳсулот, бажариладиган иш ва кўрсатиладиган хизматнинг ҳар бир бирлигига сарфланадиган харажатларни камайтириш керак бўлади. Яъни, иқтисодий самарага эришиш талаб қилинади.
Иқтисодий самара − бу моддий, меҳнат ва молиявий ресурсларни тежаш туфайли эришилган миқдор. У вақтни тежаш, таъмирлаш муддатларини қисқартириш, меҳнат сарфини тежаш, иш вақтининг беҳуда кетишини камайтириш, маблағлар айланишини тезлаштириш, ишлаб чиқариш ҳажмини ўстириш, маҳсулот сифатини яхшилаш ва бошқа натижаларни ўзида акс эттиради.