Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш услуби

Эҳтиёжларнинг турлари ва таркиби, уларнинг қондирилиш даражаси.

• Қондирилиш характери ва даражасига кўра:
• Жамоа ёки гуруҳлар даражасида қондириладиган эҳтиёжлар.
• Якка ёки индивидуал тарзда қондириладиган эҳтиёжлар
• Умумжамият миқёсида қондириладиган эҳтиёжлар

• Эҳтиёжлар бир қатор мезонлар бўйича туркумланиб таҳлил қилинади.

Эҳтиёжларни қондириш воситаларининг ашёвий-буюм шаклига кўра:

• Моддий эҳтиёжлар — моддии куринишга эга булиб, кишиларнинг улар билан таъминланиши ҳаёт кечиришининг бирламчи шартидир. Булар ҳаётий зарур воситаларни (озиқ-овқат, турар-жой) ва зебу-зиинат буюмлари (мебель, автомобиль, холодильник, телевизор, дала ҳовли)ни ўз ичига олади
• Ижтимоий маънавий ва маданий-маиший эҳтиёжлар — асосан хизматлар шаклида қондирилиб, инсоннинг аҳлоқии, маънавий, маданий ва жисмоний камол топишига хизмат қилади. Меҳнат қилишга бўлган эҳтиёж ҳам ижтимоий эҳтиёжнинг таркибий қисмидир

Қондириш усулига қараб:

• ►Бевосита қондириладиган эҳтиёжлар — кишилар томонидан тўғридан-тўғри истеъмол қилинадиган товарлар ва хизматларга бўлган эҳтиёжлар.
• ►Билвосита қондириладиган эҳтиёжлар — бу ишлаб чиқариш мақсадлари учун иқтисодий ресурсларга бўлган эҳтиёжлар.

Эҳтиёжларни қондирилиш даражаси (ЭҚД) ҳар бир даврда ҳақиқий истеъмол (ҲИ)ни эҳтиёжларнинг умумий даражаси (ЭУД)га таққослаш орқали аниқланади, яъни

• Эҳтиёжларни қондирилиш даражаси (ЭҚД) ҳар бир даврда ҳақиқий истеъмол (ҲИ)ни эҳтиёжларнинг умумий даражаси (ЭУД)га таққослаш орқали аниқланади, яъни
• EQD = HI / EUD x 100
• ЭҚД товар (хизмат)ларнинг алоҳида турлари ва гуруҳлари бўйича аниқланади.

• Иқтисодий адабиётларда мутлоқ ва нисбий, минимал ва максимал, қондирилиши муқаррар зарур бўлган ва кейинчалик қондирса бўладиган, жорий даврда ва истиқболда қондириладиган, бирламчи ва иккиламчи эҳтиёжлар ҳам ажратиб кўрсатилади.