Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш услуби

Кўхна Бобил иқтисодий фикрлари

Қадимги Бобилдаги иқтисодий масалалар
Эшнун ва Хаммурапи қонунларида ўз аксини топган

Хаммурапи қонуни

5.Қадимги Хидистондаги иқтисодий ғоялар

«Артхашастра»даги иқтисодий ғоялар
подшо тўртта «илмни» билиши зарурлиги тўғрисида фикр юритилади. Улардан бири иқтисодиёт ҳисобланади. «Иқтисодиёт» (экономика) деҳқончилик, чорвачилик ва савдо сифатида кўрилади.
давлатнинг сиёсати ерни эмас, балки одамларни ҳимоя қилиши керак. «Давлатнинг кучи, – дейилади асарда, – одамлардан ташкил топган. Одам яшамайдиган ер эса, наслсиз сигирга ўхшайди – ундан на сут соғиб олиб бўлади».

«Артхашастра»да айтилишича, даромад ва харажатларнинг қатъий ҳисоб-китоб ҳужжатлари олиб борилиши зарур. - Подшо хазинани ўғирловчи амалдорларни бартараф этиши керак. Аммо бу ердаги ўғирликни аниқлаш жуда қийин бўлган. «Артхашастра» хазина мулкини ўғирлашнинг 40 хил усулини кўрсатиб беради ва айёр амалдорнинг ҳийласини билишдан кўра, осмондаги қушнинг йўлини аниқлаш осонлигини қайд қилиб ўтади. «Сувда сузиб юрган балиқ, ўша сувдан ичаяптими, йўқми билиб бўлмаганидек, ишга бириктирилган амалдор мулкни ўзлаштираяптими, йўқми аниқлаб бўлмайди», – дейилади асарда. Шу боис суиистеъмол қилишнинг ҳар хил усулларини ўрганиб олмасдан аввал, амалдорларни тез-тез ўзгартириб туриш тавсия этилади.

Иқтисодий сиёсат соҳасида «Артхашастра», подшони ишлаб чиқариш кучларини ривожлантиришга, нарх-навони тартиблашга, давлат бюджети актив балансини сақлашга – «даромадларни кўпайтириш ва харажатларни камайтиришга» даъват этади.

6. Қадимги Хитой иқтисодий ғоялари

• Патриархал муносабатларни регламентлаштириш давлат тузумини мустаҳкамлашга хизмат қилади.
• Давлат-бу катта оила, подшо эса “халқларнинг отаси” дейилади.
• “Буюк жамоа мулки” (деҳқонлар жамоаси мулки) ва хусусий егалик (қулдорлар мулки) ажратиб кўрсатилади ва хусусий мулк устунлиги кўрсатиб берилади.
• Ақлий меҳнат билан жисмоний меҳнат тўғрисида фикр юритилади ва ақлий меҳнат билан юқори табақали кишилар, жисмоний меҳнат билан эса оддий кишилар шуғулланиши керак деб кўрсатилади.
• Меҳнат тақсимоти тўғрисидаги фикрлар илгари сурилади.

Давлатнинг баҳони тартиблаб туриши зарурлигига алоҳида эътибор беради.