“ИҚтисодиёт” кафедраси

Бюджет чегараси (будгет cонстраинт)
– «умумий вақт - даромад» 
координаталарига ега бўлган тўғри чизиқ бўлиб, унинг ётиқлик бурчаги иш 
ҳақини ифодалайди. (даромад 0 бўлганда вақт 24 соатга тенг, яъни (24,0). 
Бюджет чизиғи
– бюджетни тўлиқ сарфлаш шарти билан истеъмолчи 
сотиб оладиган товарлар комбинасияларини ифодаловчи чизиқ. 
Вақт бўйича устун кўриш
– жорий истеъмолга сарфлаш билан 
келажакда истеъмол қилиш учун сарфлашдан қайси бирини бефарқлик 
чизиғи асосида танлаш. 
Вақт бўйича устун кўришни чеклаш нормаси
– умумий турмуш 
даражаси ўзгармаганда жорий истеъмолдан бир бирлик кечишни тўлиқ 
қоплапйдиган келажакдаги қўшимча истеъмол қиймати. 
Вақтлараро бюджет чегараси
– шахснинг даромади ва ссуда фоизи 
ставкаси билан аниқланадиган вақтларо устун кўриш картасидаги чизиқнинг 
ҳолати.
Вақтлараро мувозанатлик
– жорий ва келажакда истеъмол қилиш 
ўртасида танлаётган шахс учун максимал нафлик келтирувчи ҳолат 
Голландча ауцион
– бу ауционда ставка юқоридан пастга товар 
сотилгунга қадар пасайиб боради. 
Даромад (ревенуе, ялпи даромад, ТР)
– сотилган товар миқдорини 
нархга кўпайтирилганига тенг, маҳсулотларни сотишдан тушган тушум. 
Даромад самараси 
– ишчининг иш ҳақининг ўсиши натижасида иш 
вақтининг қисқариши ҳисобидан дам олиш вақтининг ортиши. 
Даромад самараси (инcоме еффеcт)
– истеъмол мажмуасига кирувчи 
неъматлардан бирининг нархи ўзгариши натижасида ҳосил бўлган реал 
даромад ҳисобидан истеъмол таркибини ўзгариши. 
Депозит фоизи
– маблағ қўювчининг пулидан фойдалангани учун унга 
банк томонидан тўланадиган тўлов, яъни нарх.
Диверсификация
– тавккалчиликни пасайтириш усули бўлиб бунда 
таваккалчилик (йўқотишлар) бир қатор товарларга шундай тақсимланадики, 

---

товарлардан биттасини сотиб олишдан таваккалчиликнинг ортиши бошқа 
товарни сотиб олишдаги таваккалчиликнинг пасайишини билдиради. 
Масалан, 2 та маҳсулотга бўлган талабни бир вақтда камайиб кетиш 
еҳтимолидан улардан биттасига талабни камайиб кетиш еҳтимоли юқори. 
Дисконтирлаш
- қийматларни (даромадни, ҳаражатни, капитални) 
бошланғич йилга ёки охирги йилга келтириш. 
Дисперсия кутиладиган натижадан ҳақиқий натижанинг ўртача 
квадратик четланиши: