―ИҚтисодиёт‖ факультети

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish mexanizmlari 
Davlat tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatlarini qo‘llab 
quvvatlashning turli usul va vositalari mavjud bo‘lib, davlat soliq siyosatini takomillashtrish 
ya‘ni iqtisodiyotda faoliyatda bo‘lgan korxonalarga solinadigan turli ko‘rinishdagi soliq 
to‘lovlari stavkalarini o‘zgartirish; mamlakatning moliya- bank tizimini takomillashtirish 
bunda tijorat banklarining hamda mikrokreditlash tizmining kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlik faoliyatlari bilan shug‘ullanuvchi subektlarga beriladigan kredit portfellarini
oshirish va bu orqali aholiga, xo‘jalik yurituvchi subektlarga beriladigan imtiyozli kreditlar 
hajmini ko‘paytirish; sohaga taaluqli bo‘lgan huquqiy- normativ qarorlar qabul qilib qulay
iqtisodiy hamda investitsion sharoit yaratish orqali va boshqa yo‘llar bilan amalga 
oshiriladi. Bank tizimini takomillashtirish natijasida omontachilar va bank o‘rtasidagi 
ishonchli aloqalar mustahkamlandi. Ya‘ni, qulay shart va yuqori foizlarda taqdim 
etilayotgan omonatlar aholi mablag‘larini bankka jalb etish natijasida banklarning kredit 
reurslarining hajmini ko‘payishida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bozor iqtisodiyotida 
bozor munosabatlarining chuqurlashuvida hamda moliyaviy- iqtisodiy inqirozning salbiy 
taraflarini baratarf qilish maqsadida iqtisodiyotning real sektorini rivojlantirish real sektori 
korxonlarini qayta jihozlash, modernizatsiya qilishga va shu orqali mamalakatda tovarlarni 
narxlarini barqaror ushlab turish, aholini doimiy yangi ish o‘rinlari bilan ta‘minlash, 
barqaror iqtisodiy samaradorlikka erish imkonini bermoqda.
Jahonning rivojlangan davlatlari iqtisodiyotida kichik biznes, xususiy tadbirkorlik 
hamda xizmat ko‘rsatish sohalari mamlakatda ishlab chiqarilayotgan yalpi ichki 
mahsulotning asosiy qismlaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun ham bu soha vakillariga 
davlatlar hukumatlari tomonidan bir qancha imtiyozlar, rag‘batlar berilib bu soha 
subektlarini qo‘llab- quvvatlab keladi. Masalan, Fransiyada hukumat tomonidan kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni asosiy yo‘nalishlari quyidagicha amalga 
oshiriladi: 

---

491 
- Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subektlarini zaruriy axborotlar bilan 
ta‘minlalsh; 
- Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subektlariga ishlab chiqarilgan 
mahsulotlarni raqobatbardoshliligini ta‘minlash va sotishda ko‘maklashish; 
- Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subektlari eksport salohiyatini oshirish va 
uni rag‘batlantirish; 
- Moliyaviy yordam ko‘rsatish; 
Yaponoya misolida qaraydigan bo‘lsak, hozirgi kunda Yaponiyada mavjud 
bo‘lgan har 10 ta korxonalarning 9 tasi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik korxonalri 
hisoblanib, ular mamlakat iqtisodiyoti yuksalishida o‘z o‘rniga ega. 
Respublikamizda ham kichik biznes va hususiy tadbirkorlik va servis sohalarini 
rivojalntirishda o‘ziga hos yo‘li yaratildi. Rivojlangan davlatlardan samarali yo‘llarini olinib 
hozirgi kunda sohani rivojlantirishni hukumat tomindan quyidagilar eng samarali 
yo‘llardan hisoblanadi ular: 
- Davlat budjeti mablag‘lari evaziga qo‘llab – quvvatlash; 
- Xar hil fondlar va uyushmalar mablag‘lari hisobiga ; 
- Moliya – kredit tizimida turli imtiyozlar berish 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, hozirgi bozor munosabatlarining chuqurlashuvi 
davrida kichik biznes subektlariga berilayotgan soliq, krdeit imtiyozlari iqtisodiyotimizni 
barqaror 
va 
muttasil 
o‘sib 
borishini 
ta‘minlash, 
milliy 
iqtisodiytimizni
raqobatbardoshliligini oshirish hamda jadal taraqqiyotga erishishning muhim omili 
hisoblanadi. 
 
О.А. Арипов - и.ф.н., доц., НамДУ