―ИҚтисодиёт‖ факультети

229
 
Бироқ яна бир ѐндошув ҳам мавжуд бўлиб, у И. Фишернинг ишларида 
муқаддима этилган. Айнан у бухгалтер томонидан ҳисобланган анъанавий фойда 
иқтисодий маъзмунга эга эмаслигини кўрсатиб берган. У яхши бир мисол билан 
тушунтиришга харакат қилган: бухгалтер нуқтайи назаридан капитални ифодаловчи 
боғнинг нархи, унга қанча тўлаганидан ѐки уни қанчага сотиш мумкин эканлигидан 
келиб чиқади, бироқ аслида унинг қиймати у келтирадиган ѐки келтириши мумкин 
бўлган даромадга боғлиқ. Шундан келиб чиқиб И. Фишер молиявий натижани 
(фойда) ҳисобот даврида активлар даромадлилиги ўзгариши ҳисобига қийматнинг 
ўсиши деб эътироф этган.
230
 
Юқоридаги фирклардан келиб чиқиб, фойданинг ягона тушунчаси йўқлигини 
кўриш мумкин, чунки у манфаатдор шахсларнинг мақсадларига боғлиқ бўлади. Бу 
шахс, авваламбор, активлар таркибига нимани киритиш ва бухгалтерлик фойда 
қандай ҳисоб-китоб қилишни ҳал қилиш керак. 
Бунда шуни назарда тутиш керакки, фойданинг бухгалтерлик талқини 
иқтисодий катталигини белгилайди. Бундан ташқари активнинг иқтисодий баҳоси 
келажакка асосланган, лекин, бухгалтерияда фойда уни ҳисоб-китоб қилиш ўтган 
фаолият натижасига асосланган. Бизнингча, бухгалтерлик фойда ва иқтисодий 
фойдани бир-бирига тенглаштириш учун банкнинг ишлаб топа олмаган маблағларини 
ва гудвилни бухгалтерлик фойдага кўшиш керак. 
Кўриб чиқилган молиявий натижалар тўғрисидаги қарашлар бухгалтерлик ва 
иқтисодий фойдани бир-бирига мос эмаслиги ва уларни ҳисоблаш бўйича муаммолар 
ҳозирги кунда ҳам ўз долзарблигини сақлаб қолмоқда. 
 
229
Банковское дело: Учебник / под ред. д-ра экон. наук, проф. Коробовой. Г.Г. - М.: 
Экономист, 2015. - 751 с. 
230
Козлова Е.П., Голонина Е.Н. «Бухгалтерский учѐт в коммерческих банках». М.: 2016 г. 

---

363 
А.Х. Cатторов - таянч докторант, ТМИ