Iston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura-qurilish universiteti qurilishni boshqarish fakulteti

2.1. Shahar tashkil etuvchi guruhning solishtirma salmog‘i
Shaharni tashkil etuvchi guruhning ulushi bevosita shaharning rivojlanishini ko'rsatadi:
- 40% yoki undan ko'prog'i rivojlanayotgan shaharlar;
- 25% - barqaror rivojlanish (katta va yirik shaharlar);
- 20% dan kamrogʻi degradatsiyaga uchragan shaharlar (kichik tarixiy rivojlangan shaharlar).
Tarixiy jihatdan tashkil etilgan kichik shaharlar mehnat uchun joylarning etishmasligi, milliy iqtisodiy funktsiyalarning yomon rivojlanishi bilan ajralib turadi-bu erda arxi — tekturaviy-shaharsozlik merosini saqlab qolish bilan birga rivojlanishni faollashtirish vazifalari hal qilinmoqda. Yangi shaharlar — bu erishish qiyin bo'lgan hududlarni rivojlantirish markazlari, ular ayniqsa tez o'sishi, aholining demografik va mehnat tarkibidagi keskin tebranishlar bilan ajralib turadi-bu erda tegishli hududiy zaxiralarni izlash kerak. Eng yirik shaharlarning sun'iy yo'ldosh shaharlari mustaqil shaharni tashkil etuvchi bazaga ega bo'lishi yoki yotoqxona vazifasini bajarishi mumkin.
Istiqbolli aholini hisoblash ikki usul bilan amalga oshiriladi:

• 
  mehnat balansi usuli;
  
• 
  statistik usul (demografik prognoz);
  

Mehnat balansi usuli

bu yerda: N – aholi soni , odamlar;
A - ma'lum bir hududda doimiy yashovchi shaharni tashkil etuvchi xodimlar soni, odamlar;
p - mehnatga layoqatli aholi ulushi, %;
q - uy xo'jaligida va yordamchi xo'jalikda band bo'lgan mehnatga layoqatli yoshdagi aholining ulushi, %;
y - ishdan tashqari o'qiydigan mehnatga layoqatli yoshdagi talabalar ulushi,%;
u - mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga layoqatsizlar ulushi, %;
n - ishlaydigan pensionerlarning ulushi, %;
b - aholining xizmat ko'rsatish guruhining ulushi, %.

;
bu yerda:
N - aholining istiqbolli soni, odamlar;
A - shahar tashkil etuvchi guruh, odamlar;
B - xizmat ko'rsatish guruhi, odamlar;
C - mehnatga layoqatli lekin ishlamaydigan guruh, odamlar;
a - shaharni tashkil etuvchi guruhning ulushi, %;
b - xizmatlar guruhining ulushi, %;
c - mehnatga layoqatli lekin ishlamaydigan guruhning ulushi, %