Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

35
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
SMS  yoki  telefon  qo‘ng‘iroqlaridan  foydalangan  holda  uyali  aloqa 
vositalariga  asoslangan  interaktiv  usullar  o‘qituvchilarning  o‘quvchilar  bilan 
muloqotni  o‘rnatishga  imkon  bergan  va  masofadan  o‘qitish  samaradorligini 
oshirgan. Bundan tashqari, bir nechta usullardan foydalanish, qishloq yoki kam 
ta’minlangan  oilalar  farzandlari  uchun  masofaviy  ta’limga  kirish  imkoniyatini 
oshirishga yordam bergan.
Umuman  olganda,  2020-yilda  maktabni  yopish  paytida  mamlakatlarning
 
46 %ida har to‘rt o‘quvchidan uchtasi masofaviy ta’limga o‘tganligi aniqlangan 
(3-2- rasm).
Shu  bilan  bir  qatorda,  o‘qituvchilarning  bu  borada  fikrlari  farqli  ekani 
aniqlangan.  Ba’zi  o‘qituvchilar  uchun  masofadan  o‘qitishga  o‘tish  turli 
xil  sabablarga  ko‘ra  asab  tizimiga  ta’sir  o‘tkazishi  mumkin  degan  fikrga 
kelgan.  Chunki  aloqaning  yomonligi,  raqamli  texnologiyalardan  foydalanish 
mahoratining yetishmasligi va shu kabi omillar masofadan o‘qitish darajasining 
pasayishiga olib kelgan.
Umuman  olganda,  hukumatlar  ta’limni  yetarlicha  va  muntazam  ravishda 
moliyalashtirish  va  raqamli  ta’limni  integratsiyalash  bo‘yicha  aniq  belgilangan 
hamda  tezkor  siyosatni  ishlab  chiqishlari  zaruriyati  kelib  chiqqan.  Zero, 
masofadan o‘qitishni ta’minlashdan olingan saboqlarga tayanish nafaqat hozirgi 
pandemiyaning ta’lim ta’sirini kamaytirish, balki kelajakdagi inqirozlarga qarshi 
kurashishni mustahkamlash uchun ham muhimdir.
O‘zbekiston:
Pandemiya  sababli  xalq  ta’limi  tizimiga  masofaviy  texnologiyalar  joriy 
qilinib,  10  000  mingdan  ziyod  ta’lim  muassasasidagi  7  000  000  ga  yaqin 
o‘quvchiga  televidenie  hamda  internet  orqali  onlayn  videodars  berish 
yo‘lga  qo‘yildi.  Bu  yangi  mexanizm  karantin  sharoitida  fanlar  o‘z  vaqtida 
o‘zlashtirilishini ta’minlab berdi.

---

36
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
Chekka  va  olis  hududlarda  joylashgan  aholi  punktlarida  yashovchilar 
uchun  ochiq  rejimda  qo‘shimcha  ravishda  bepul  ulangan  4  ta  telekanal  orqali 
videodarslar tashkil qilindi.
O‘zbekiston 
milliy 
teleradiokompaniyasining 
Yoshlar 
telekanalida 
 
1-4-sinf,  “Oilaviy”  telekanalida  5-8-sinf  va  “Madaniyat  va  ma’rifat”  telekanalida 
 
9-11-sinf o‘quvchilari uchun, “Dunyo bo‘ylab” telekanalida barcha amaliy fanlardan 
mahoratli o‘qituvchilar tomonidan televizion darslar olib borildi.
Onlayn darslarni suratga olishga respublikaning 117 ta eng yaxshi malakali 
o‘qituvchilari  jalb  qilingan.  Shuningdek,  8  ta  surdo  tarjimon  va  15  ta  muharrir 
onlayn darslar ustida ishladi.
O‘quvchilarni  masofaviy  o‘qitish  usuliga  o‘tkazish  jarayonida  tizimli 
kamchiliklar  kuzatilmoqda.  Jumladan,  mamlakatimiz  ham  bundan  mustasno 
emas,  albatta.  Ayni  paytda  O‘zbekistondagi  6,2  milliondan  ortiq  o‘quvchining 
barchasi ham masofaviy ta’lim olish bo‘yicha zarur resurs hamda teng sharoitga 
ega emas.
Ayniqsa,  pandemiya  tufayli  ko‘makka  muhtoj  aholi  qatlami  eng  ko‘p  zarar 
ko‘rmoqda. Bunday yurtdoshlarimizning ko‘pi chekka hududlarda yashayotgani 
uchun  elektron  qurilmalardan  foydalanish  yoki  internet  tarmog‘iga  ulanish 
imkoniyatiga ega emas.
Shu  kabi  holatlarni  inobatga  olib,  koronavirus  pandemiyasining 
mamlakatimiz  xalq  ta’limi  tizimiga  ta’sirini  yumshatish,  o‘quvchilarning  davlat 
ta’lim  standartlari  talablari  asosida  bilim  olishini  ta’minlash  hamda  o‘quvchilar 
va  o‘qituvchilarning  salomatligi,  xavfsizliklarini  asosiy  o‘ringa  qo‘ygan  holda, 
muayyan ishlar amalga oshirildi:
-  televizion videodarslar loyihasini yozgi ta’tilda ham davom ettirildi;
-  754  ta  maktabda  qardosh  (tojik,  qozoq,  qirg‘iz,  turkman)  tillarda  ta’lim 
olayotgan 150 mingga yaqin o‘quvchi uchun masofaviy dars tayyorlash imkoniyati 
cheklangani sababli ularning ham ta’lim olish huquqi ta’minlandi;
-  oliy  ta’lim  muassasalariga  kirish  imtihonlariga  tayyorlanayotgan 
o‘quvchilar uchun ham onlayn qo‘shimcha ta’lim resurslari yaratildi.
Maktablarning  an’anaviy  shaklda  ochilishi  to‘g‘risidagi  qarorlar  har  bir 
maktab  bo‘yicha  individual  tarzda  mahalliy  Kengashlar  deputatlari  ruxsatidan 
so‘ng  qabul  qilinadi.  Bunda  ularning  haqiqiy  tayyorgarligi,  hududdagi  yoxud 
maktabdagi  sanitariya-epidemiologik  vaziyat,  o‘qituvchilar  orasida  koronavirus 
kasalligining  qayd  etilishi  va  sog‘liqni  saqlash  tizimi  xulosalari  hisobga  olinadi. 
Shu  bois,  maktablar  vaziyatdan  kelib  chiqib,  bosqichma-bosqich  faoliyatini 
tiklaydi.

---