Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

 
7  ta  transversal  (tayanch)  kompetensiyalarni  shakllantirish  oʻquv 
dasturlarida  koʻzda  tutilgan.
 
Bu  -  bilim  va  koʻnikmalar,  qadriyatlar,  munosabat 
va irodadan iborat yaxlit tushuncha. Qobiliyat – bilim va koʻnikmalarni vaziyatga 
qarab ishlata olish imkoniyatini anglatadi. Umumiy maqsad esa,  oʻquvchilarning 

---

122
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
shaxs  sifatida  rivojlanishini  qoʻllab-quvvatlash,  demokratik  jamiyat  va  barqaror 
hayotda  faol  ishtirok  etishlari  uchun  zarur  boʻlgan  koʻnikmalarni  shakllantirish 
hisoblanadi. 
Finlyandiya  umumiy  oʻrta  taʼlim  maktablarining  oʻquv  dasturida  quyidagi 
7 ta transversal (tayanch) kompetensiyalar koʻzda tutilgan. Bu kompetensiyalar 
tillarni oʻqitishda ham
 
yoʻnalish xususiyatlariga bogʻliq ravishda shakllantiriladi.
1. Fikrlash va oʻrganish qobiliyati - (T1)
2. Madaniy-kommunikativ kompetensiya – (T2)
3. Kundalik kompetensiya - (T3)
4. Koʻp tomonlama savodxonlik – (T4)
5. Raqamli savodxonlik kompetensiyasi – (T5)
6. Mehnat faoliyati va tadbirkorlik koʻnikmalari – (T6)
7. Barqaror kelajakka hissa qoʻshish, taʼsir etish va qatnasha olish 
 
qobiliyati-(T7)
Oʻzbekiston  Milliy  oʻquv  dasturida  maktab  bitiruvchilarida  til  va  adabiyot 
fanlari  boʻyicha  rivojlantiriladigan  umumiy  kompetensiyalar  belgilanmoqda. 
Ular “Nutqiy kompetensiyalar” (Ogʻzaki nutq malakasi va Yozma nutq malakasini 
“Anglash malakasi”, “Oʻqish va tushunish”, “Tinglab tushunish”) hamda “Lngvistik 
kompetensiyalar”  (Lingvistik  malaka:  fonetika,  imlo,  leksikologiya,  morfologiya, 
sintaksis) orqali shakllantirish koʻzda tutilgan. 
Finlyandiya  maktablarida  oʻquvchilar  til  koʻnikmalari  va  milliy  madaniyati 
hisobga olinadi. Maktab boshqa ona tilida soʻzlashadigan va boshqa madaniyatga 
mansub boʻlgan oʻquvchilar uchun oʻrganish va muloqot qilish imkoniyatlarini 
yaratishi kerak. Oʻqituvchilar oʻz fanini fin va shved tilida bera olishi lozim. Barcha 
koʻrsatmalar  umumiy  oʻrta  taʼlim  uchun  oʻquv  dasturida  belgilangan  umumiy 
maqsad va prinsiplarga muvofiq boʻlishi koʻzda tutiladi. Maqsad – oʻquvchilarni 
turli  tillar  va  madaniyatlarni  qadrlashga  oʻrgatish,  ikki  tilli  va  koʻp  tillilikni 
targʻib  qilish,  shu  orqali  oʻquvchilarning  lingvistik  bilimlari  va  metalingvistik 
koʻnikmalarini mustahkamlash hisoblanadi. 
Dastur  fin  va  shvedlarning  milliy  tillar  maqomini  va  fin  tilining  aholining 
koʻpchilik qismi tili hamda taʼlim jarayonining asosiy tili maqomini tasdiqlaydi. Fin 
tili nafaqat oʻrganish obyekti, balki turli fanlarni oʻrganish vositasi hamdir. Oʻqitish 
va oʻrganish orqali kerakli bilim va fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi. Hamkorlik “Fin 
tili va adabiyoti”, “Fin tili va adabiyoti ikkinchi davlat sifatida” dasturlarini hamda 

---