Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

121
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
3-6  sinflarda  fanning  oʻziga  xos  maqsadi  oʻquvchilarni  oʻzini  namoyon 
qilish,  oʻzaro  taʼsir  oʻtkazish  salohiyatlari,  oʻqish  va  yozish  qobiliyatlari  va 
strategiyalariga  yoʻnaltirishdir.  Bundan  tashqari,  ushbu  bosqichda  matn 
janrlari doirasi kengayadi. Oʻquvchilarga koʻproq turli xil matnlarni talqin qilish, 
tahlil  qilish,  tuzish  va  baholash  koʻnikmalari  oʻrgatiladi.  Oʻquvchilar  tomonidan 
tanlangan qiziqarli kitoblar va boshqa multimediali matnlar oʻquv jarayoniga jalb 
qilinadi.  Oʻquvchilar  oʻqish  orqali  oʻzlarining  dunyoqarashlarini  kengaytirishadi. 
Maktabdan  tashqari  madaniy  va  multimedia  xilma-xilligi  orqali  ona  tili  va 
adabiyotni oʻrganish imkoniyatlaridan keng foydalaniladi. 
Oʻzbekistonda  esa  –  oʻquvchiga  tilni  oʻqitish  orqali  shu  til  boʻyicha 
egallanadigan nutqiy faoliyat turlari: tinglab tushunish, gapirish, oʻqish va yozish 
amallarini har bir sinfda oʻrgatish, mustaqil ravishda fikr almasha olish, eshitilgan 
matnni  idrok  etish,  yozma  manbalarni  oʻqish  orqali  axborot  olish,  voqea-
hodisalarga  oʻz  munosabatini  bildirish  tarzida  muloqotga  kirish  malakasini 
egallab borish dinamikasi nazarda tutiladi. 
Adabiyot  soʻz  sanʼati,  shu  sababli  ona  tilini  puxta  oʻzlashtirmasdan  turib, 
adabiyotning goʻzalligi va qudratini anglab boʻlmaydi. Ona tili va adabiyot fani 
darslarida  oʻquvchida  soʻzga  qiziqish  va  eʼtibor  hissini  muntazam  surʼatda 
oʻstirib  borishdan,  ularga  soʻzning  ahamiyati,  turli  matnlarda  tutgan  oʻrnini 
tushuntirishdan iborat.
Finlyandiya taʼlimida taʼlim bosqichlari oʻrtasida uzviylik masalasiga alohida 
eʼtibor  qaratilgan.  Maktabgacha  taʼlimdan  boshlangʻich  taʼlimga  oʻtishda, 
maktabda  2-sinfdan  -  3-sinfga,  6-sinfdan  yaʼni  boshlangʻichdan  yuqori  sinfga 
7-sinfga  oʻtishda  chorrahali  (перекрёстныe)  kompetensiyalar  talablari  oʻquv 
dasturlarida  aks  ettirilgan  va  mana  shu  oʻtish  bosqichlarida  alohida  uzviylik, 
uzluksizlikka amal qilish bilan birga, oʻquvchilarni mana shu bosqichlarda sezilarli 
darajada  qoʻllab-  quvvatlanadi,  ayniqsa  oʻzlashtirishda  orqada  qolayotgan 
oʻquvchilarga alohida eʼtibor bilan yondashiladi. Chunki, finlardan taʼlim sifatining 
yuqoriligi haqida soʻralganda, ular oʻquvchilarni imtihonga emas, balki hayotga 
tayyorlashni  va  eʼtiborni  iqtidorlilarga  emas,    balki  sust  oʻzlashtiruvchilarga 
qaratishini  aytishadi  va  iqtidorlilar  shundoq  ham  hayotda  oʻz  oʻrnini  topib 
olishlarini qayd etishadi. 
Oʻquvchilarda  fanlarga  oid  kompetensiyalardan  tashqari,  barcha  fanlar 
uchun