Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

ILMIY AXBOROTNOMA 
TARIX 
 
 
2016-yil, 2-son 
Un tegirmoni 
3 
3 
225 
3 
66,8 
1764 
992266 
Vino-uzumchilik sanoati 
7 
2 
96 
5 
187,4 
53464 
5528045 
Pivo tayyorlash
1 
1 
225 
1 
177,4 
14367 
16188406 
Sholi oqlash
1 
1 
25 
- 
- 
- 
- 
Ichak ishlab chiqarish 
1 
- 
- 
1 
10,9 
2207 
65095 
Paxta tozalash
4 
2 
376 
2 
94 
26501 
5217690 
Teri-ko‘nchilik
2 
1 
90 
2 
57 
13676 
319486 
Ipak qurti urug‘ini saralash
2 
- 
- 
2 
54 
15976 
61544 
Elektr energiyasini ishlab 
chiqarish va uzatish
1 
1 
55 
1 
8 
5918 
28241 
Jami 
25 
12 
1808 20 
815,8 
3185021 
14268469 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, vino-uzumchilik va paxta tozalash sanoati boshqa tarmoqlarga 
qaraganda taraqqiy etgan. Birinchisi yalpi mahsulotning 38,7 % ini, ikkinchisi 36,5 % ini beradi. 
Sanoat mahalliy xomashyo bilan ishlaydi, mahsulotlar esa (vino-uzumchilik va paxta tozalash) 
mahalliy bozorlar, shuningdek, Rossiyaning ayrim bozorlarida sotiladi [4]. 
Samarqand okrugida savdo-sotiq munosabatlariga nazar tashlaydigan bo‘lsak, u o‘ziga xos 
ravishda tashkil topganini ko‘rishimiz mumkin. Okrug hududida jami aholi ehtiyojlarini qondirish 
uchun 39 ta bozor faoliyat olib borgan bo‘lib, ularning joylashuvi tumanlarning iqtisodiy-siyosiy 
holati, shart sharoitlaridan kelib chiqib turlicha bo‘lgan. Masalan, Yangi Qozon Ariq tumanida 
Urgutda, Yuqori Darg‘om tumanida – Jumabozor va Bog‘izag‘onda, Pastdarg‘om tumanida Daud va 
Juma temir yo‘l stansiyasida, Damariq tumanida – Jom, Chimboy va Kattaqo‘rg‘on shahrida, 
Qoradaryo tumanida Joyisag‘ir, Ishtixon – Qoraqo‘yli, Oqtepa va Payshanbada, Oqdaryo tumanida –
Yangiqo‘rg‘on, Loyish va Dahbedda, Mitan tumanida – Mitan, To‘sin, Oqtepa va Qo‘shrabotda, 
Payariq tumanida – Juma, Oylovat, Garasha, Qorabdal va Chelakda, Bulung‘ur tumanida 7 ta – 
Cho‘yantepa, Oqtepa, Jomboy, Yakanshik, G‘azara, Gukur va Rostovsevo stansiyasi (hozirgi 
Bulung‘ur shaharchasi)da, Yangiqo‘rg‘on tumanida – Yangiqo‘rg‘on, Kushk, Usmat, Payshanba-
Saugre, Sangzor va Kurapatkin temir yo‘l stansiyasida, Jizzax tumanida – Ravot, Bog‘don va Jizzax 
shahrida bozorlar faoliyat yuritgan [6]. 
Bu bozorlar shahar va qishloqlarni bir-biri bilan o‘zaro bog‘lab turgan hamda aholining asosiy 
oldi-sotdi joylari hisoblangan. Savdo aloqalari okrug doirasidagi tumanlar bilan chegaralanib 
qolmasdan, qo‘shni okruglar bilan ham olib borilgan. 
Bozorlardan tashqari okrug hududida 754 savdo shahobchalari bo‘lib, ularning 13 tasi 
kooperativ, 5 tasi O‘zbek savdoga qarashli, 19 tasi iste’molchilar kooperatsiyasiga, 2 tasi dehqonning 
paxtasini sotib olish punkti va 715 tasi xususiy bo‘lgan. Shuningdek, Samarqand okrugining ijtimoiy-
siyosiy va madaniy hayotiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, u o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Okrugda 
bu davrda 120 ta sovet maktabi, 276 ta eski maktab, 28 ta savodsizlikni tugatish maktabi, 7 ta qizil 
choyxona, 2 ta kutubxona va 2 ta partiya maktabi faoliyat yuritgan [6]. 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Markazning rayonlashtirish komissiyasi tomonidan XX asr 20-
yillarining o‘rtalarida O‘rta Osiyoda o‘tkazilgan ma’muriy-iqtisodiy rayonlashtirishi natijasida 
O‘zbekistondagi ma’muriy-hududiy birliklarning nomlari, chegaralari o‘zgartirildi. Rayonlashtirish 
siyosatining amalga oshirilishi oqibatida viloyatlar, uyezdlar, volostlar o‘rniga okruglar, rayonlar 
(tumanlar) va qishloq sho‘rosi (selskiy sovet) tashkil qilindi. Qishloq sho‘rosi (selskiy sovet)ning 
vazifa va funksiyalari aniqlashtirildi. 
Sovet hokimiyati tomonidan amalga oshirilgan rayonlashtirish siyosati va uning o‘lka 
xalqlarining ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayotiga doir o‘sha davr arxiv hujjatlari va 
manbalarining tahlili shundan dalolat beradiki, Zarafshon vohasida tuzilgan okruglar O‘zbekiston SSR 
da tuzilgan okruglar orasida o‘ziga xos mavqega va o‘ringa ega bo‘lgan okruglar ekanligidan dalolat 
beradi. Ana shu jihatlarni hisobga olgan holda Zarafshon vohasining sovet davri tarixini o‘rganish 
bugungi kunda ham ahamiyatga ega hisoblanadi.