Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

Ключевые слова: речь, дети с 
нарушениями зрения, сенсорный опыт, 
экспериментальные методы. 
N. Z. Abidova
THE PECULIARITIES OF THE 
SPEECH OF PRESCHOOL AGE CHILDREN 
WITH VISUAL IMPAIRMENTS
The article is devoted to the important issue 
of typhlitis pedagogical science and practice - 
features of speech development of children with 
visual impairments. It provides a brief analysis of 
the works devoted to the problem and makes 
appropriate conclusions, enlightens methods and 
forms of work on speech development of senior 
preschool children. 
Keywords: speech, children with visual 
impairments, sensory experience, experimental 
methods. 
UDK: 37.011.33 
O‘QUVCHINING ERKIN, IJODIY VA HAR TOMONLAMA RIVOJLANISHINI 
TA’MINLOVCHI ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR 
D.A.Shayzakova
Toshkent davlat agrar universiteti
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada o‘quvchining erkin, ijodiy va har tomonlama rivojlanishini 
ta’minlovchi hamda o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etishni takomillashtirishda qo‘llaniladigan 
texnologiyalar, ularning o‘quvchilar mustaqil ishlash samaradorligini oshirish, ijod qilish va ko‘nikma 
malakalarini mustahkamlash, bilimini xolisona baholash, o‘quv materiali mazmuni shakli va usullarini 
doimiy yangilab borish hamda malakali mutaxassislarni tayyorlash sifatini doimiy ravishda oshirib 
borishni ta’minlash uchun yangi imkoniyatlar yaratishi haqida so‘z yuritiladi. 
Kalit so‘zi: bilim, ko‘nikma, malaka pedagogik, axborot, modulli o‘qitish, o‘qitishning shaxsga 
yo‘naltirilgan, hamkorlik. 
124 

---

ILMIY AXBOROTNOMA 
PEDAGOGIKA 2016-yil, 2-son 
Prezidentimiz I.A.Karimov ta’limni tubdan isloh qilish haqida gapirar ekan, shunday deydilar: 
…ishonchim komil, agar bu islohatni muvaffaqiyatli ravishda amalga oshira olsak, tez orada biz 
hayotimizda ijobiy ma’nodagi samaraga erishamiz. Birinchidan, ijtimoiy siyosiy iqlimga ijobiy ta’sir 
qiladi va natijada mamlakatimizdagi mavjud muhit butunlay o‘zgaradi. Ikkinchidan, insonning hayotda 
o‘z o‘rnini topish jarayoni tezlashadi, uchinchidan, jamiyatda mustaqil fikrlovchi erkin shaxsning 
shakillanishiga olib keladi. O‘zining qadr-qimmatini anglaydigan, irodasi baquvvat, iymoni butun, 
hayotda aniq maqsadga ega bo‘lgan insonlarni tarbiyalash imkoniyatiga ega bo‘linadi [1]. 
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”[2]da ta’lim muassasalarining moddiy-texnik va axborot 
bazasini zamonaviy talablar asosida shakllantirish, mustahkamlash va ularni takomillashtirish, o‘quv 
jarayonlarini darslik, o‘quv qo‘llanma, uslubiy tavsiyanomalar va zamonaviy ta’lim texnologiyalari 
bilan ta’minlash masalalariga alohida ahamiyat berilgan. Bularni hal etishda ta’lim sifatini oshirish va bu 
borada zamonaviy axborot, modulli o‘qitish, o‘qitishning shaxsga yo‘naltirilgan texnologiyalari 
kabilardan foydalanish, ular asosida o‘quv mashg‘ulotlari mazmunini muntazam yangilab, takomil-
lashtirib borish alohida dolzarblik kasb etadi. 
Axborot texnologiyalari o‘quvchilarga axborotning noan’anaviy manbalariga kirib borish 
imkoniyatlarini ochib beradi, mustaqil ishlashning samaradorligini oshiradi, ijod qilish va turli kasb 
malakalarini mustahkamlash uchun yangi imkoniyatlar beradi. Mazkur texnologiyalar amaliy va 
laboratoriyaga oid bilimlarning samaradorligini oshirish, o‘quvchilar bilimini xolisona baholashni 
amalga oshirish, o‘zlashtirishni ko‘tarish, axborot saviyasini kengaytirish, noyob asbob-uskunalarning 
o‘rnini bosuvchi kompyuter modellaridan foydalangan holda mashg‘ulotlar, laboratoriya ishlarini joriy 
qilish imkonini beradi. 
O‘qitishning axborot texnologiyalari yordamida: malakali mutaxassislarni tayyorlash sifatini 
doimiy ravishda oshirib borish, o‘qitishning faol uslublarini qo‘llash, o‘quvchilarning mustaqil 
ishlashlari uchun zamonaviy avtomatlashtirilgan vositalar yaratish, o‘qitishni individuallashtirish, 
o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini integratsiyalash, o‘quv materiali mazmuni shakli va usullarini doimiy 
yangilanib borilishini ta’minlash, o‘quv jarayonining axborot bilan ta’minlashining turli shakllarini 
yaratish va rivojlantirish, o‘quvchilarning avtomatlashtirilgan test sinovidan o‘tishlarini tashkil etish, 
ular faoliyatiga axborot texnologiyalar uslublari va vositalarini keng joriy etish uchun zamin yaratishga 
erishish mumkin. 
O‘quv mashg‘ulotlarini olib borilishida modulli o‘qitishga o‘tish birinchi navbatda fan dasturlari 
mazmunini bu tizimda shakillantirish talab etiladi. Modulli o‘qitish ta’lim mazmunining bloklarga mos 
tarzda tashkil etilishi, o‘qitish shakillari va turlarini tanlash imkonini yaratish bilan davlat talablariga 
javob berishi mumkin. Bunda o‘quvchilar taklif etilayotgan individual fan dasturlaridan qulay 
sur’atlarda mustaqil ishlash imkoniyatlarini oladilar. Modulni ishlab chiqishda uning mazmuni 
foydalanish uchun qulay va ko‘rgazmali tarzda taqdim etilishi muhim hisoblanadi. Modulning samarali 
o‘zlashtirilishi nafaqat mustaqil o‘quv mashg‘ulotlariga, balki qanday qilib ushbu ma’lumotlar 
uyg‘unlashtirilganligiga bog‘liq. Bu o‘z navbatida har bir fan o‘z xususiyatlaridan kelib chiqqan holda 
ma’lumot va bilimlarni to‘plashni ta’minlaydi. 
Modulli o‘qitishda o‘qituvchilarning quyidagi asosiy tushunchalarga e’tibor qaratishini maqsadga 
muvofiq deb hisoblaymiz: