Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
yalpi milliy mahsulotda ilmiy-tadqiqot harajatlarini moliyalashtirishdagi sarf-xarajatlarning ulushi 
bilan belgilanadi. 
Innovatsion faoliyatning turli ta’riflari mavjud. Uni innovatsiyalarga eltuvchi ilmiy, texnologik, 
tashkiliy, moliyaviy, tijorat tadbirlar sifatida aniqlash mumkin. Xulosa qilib aytganda,  innovatsion 
faoliyat  yangiliklarni yaratish va joriy etishga y
oʻnaltirilgan kompaniya xodimlarining oʻzaro 
hamkorligi faoliyatidir.  
Agar unga jamiyat uchun keng talab etiladigan natijalarni olish uchun yangi bilimlar, 
texnologiyalar, usullar, yondashuvlar kiritilsa bunday faoliyat innovatsion faoliyat b
oʻlib hisoblanadi. 
U yagona mantiqiy zanjirga birlashtirilgan yangiliklarini ishlab chiqish, joriy etish, 
oʻzlashtirish, 
tijoratlashuvi bilan bo
gʻliq tadbirlar majmuasidan iboratdir. Bu zanjirning har bir boʻgʻini  oʻz 
mazmuniga va 
oʻzining rivoshlanish qonuniyatlariga ega. Ilmiy izlanishlar, tajriba-konstruktorlik va 
texnologik ishlanmalar, investitsion-tijorat va ishlab chiqarish tadbirlari yagona bosh maqsadga, ya’ni 
yangilik yaratishga qaratilgan. 
Innovatsion faoliyat yuqori darajali noaniqlik va xavf-xatar bilan, natijalarni 
istiqbollashtirishning murakkabligi bilan tavsiflanadi. Innovatsiyalarni joriy etishning ustuvor jihati 
b
oʻlib, iqtisodiy shartlar hisoblansa, innovatsion faoliyat jarayonidagi muhim parametr boʻlib vaqt 
hisoblanadi. Innovatsion jarayonga jalb qilinadigan resurslar, agar raqobatchi bozorga yangi 
mahsulotni chiqarishda 
oʻzib ketsa, qadrsizlanishi mumkin.  
McKinsey kompaniyasining hisob-kitoblariga k
oʻra innovatsion tovarni bozorga chiqarish olti 
oyga kechikishi foydaning 30 %ga kamayishiga olib keladi, ishlanmalar guruhida byudjetning ortiqcha 
sarfi 30 %ga, bu esa foyda hajmini 2 %ga qisqartirishni bildiradi. 
Innovatsion faoliyatga texnologik va iqtisodiy omillarning maksimal tengligiga intilish, vaqt 
chegaralarini optimallashtirish, innovatsion 
gʻoyalarni maksimal darajada mumkin boʻlgan 
manbalarini jalb qilish hamda yangiliklarni barcha hayotiy sikli davomida xarajatlarni tejash kabilar 
xosdir. 
Innovatsion faoliyat odatiy ishlab chiqarishdan quyidagi jihatlari bilan farq qiladi: 
– 
innovatsiyalarni tijoratlashuvidagi katta tavakkalchilik bilan(50%gacha); 
– 
innovatsiyalarni joriy etishdagi oraliq bosqichlarda doimiy nazoratning zaruriyati bilan, 
agar aniq natijalar mavjud b
oʻlmasa ishni toʻxtatish toʻgʻrisida qarorlar qabul qilish; 
– 
natijalarni sarflangan resurslar va investitsiya miqdorlariga bo
gʻliqligini belgilashdagi 
murakkablik (innovatsion mahsulotni joriy etishning birinchi davrida hech qanday foyda bermasligi 
mumkin, s
oʻng esa foyda tubdan ortadi). 
Bozor iqtisodiyoti rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda innovatsion faollikdan 
iqtisodiy 
oʻsishning bosh omili sifatida foydalanadi. Yangi gʻoyalarni izlashdan to undan foydalanish, 
tijoratlashtirish va keng yoyishgacha b
oʻlgan davrda faoliyatning barcha bosqichlarini hisobga olish 
uchun “innovatsiya sikli” tushunchasini kiritish zarur. Innovatsiya sikli yangiliklarni yaratish va uning 
hayotiylik davrlarini 
oʻz ichiga oladi (1-rasm). Bu holat shu narsa bilan izohlanadiki, yangilikdan 
innovatsiyalarni yaratish uchun bir necha marotaba foydalanish mumkin.