Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA 
   
      TARIX 
     
 
           2017-yil, 2-son 
Baden madaniyati qabrlarida geometrik naqshlar bilan bezalgan baland yon devorli to
gʻora 
k
oʻrinishidagi toʻrt  gʻildirakli aravalarning oʻziga xos idish-modellari topilgan. Idishlar eramizdan 
avvalgi 2500-2200  -  yillar atrofida deb davrlanadi. 1884 -  yilda Germaniyaning Lone (Syushen) 
shaharchasida tosh quti topilgan, plitalarning birida planli proyeksiyada qilingan qiyin farqlanadigan 
juft h
oʻkizlar qoʻshilgan ikki yoki toʻrt  gʻildirakli kichkina aravalar tasviri oʻyilgan. Lonedagi 
aravalarning sanasi mil. avv. 2600-2200  -  yillarga t
oʻgʻri keladi. Lonedagi hoʻkiz upryajkalari 
namoyishining keng tarqalgan tasviriy an’anasi e’tiborni tortadi. Ularni hayvonlarni qat’iy tepadan 
tasvirlashning kam uchraydigan rakursi ajratib turadi. Bunday turdagi tasvirlar Samarqand viloyatidagi 
Qarnob manzilgoxida xam uchraydi. Buqalar odatda 
oʻroqsimon oldinga chiqib turuvchi shoxlari yoki 
ba’zida deyarli tasvirlanmaydigan tanasining ikki tarafida, xuddi hayvon yerga yoyilgandek qilib 
k
oʻrsatiladigan oyoqlaridir. Shimoliy Italiya va janubiy Fransiya petrogliflarida koʻproq keng 
tarqalgan 
oʻxshash rakurs – hoʻkizlarning alohida tasviri va yer haydash sahnalari bilan tasvirlangan. 
E. Anati ularni neolit va eneolit davriga oid deb hisoblaydi  va 
oʻrtacha mil. avv. 3800 yildan 2800 -
yillar bilan davrlaydi [8]. 
Xullas, h
oʻkizli qoʻsh bilan yer haydashning unday erta paydo boʻlishi (bu vaqtgacha balki, 
ulardan boshoqlarni yanchishda foydalanilgan b
oʻlishi mumkin) gʻildirakli transportga juda tez 
oʻtilganligini taxmin qilishga imkon beradi. Saymali-Tosh petrogliflariga asoslangan holda qaralsa, 
gʻildirakli plug indoyevropaliklarning Oʻrta Osiyoga kelishidan ancha oldin paydo boʻlgan. Saymali-
Toshdagi hamma rasmlar qatorini t
oʻrt  gʻildirakli aravalar bilan bir xil deb qarashga qarshi jiddiy 
e’tirozlar 
oʻrtaga chiqadi, chunki ularda juft hoʻkizlar va ulov hayvonlaridan foydalanib yer haydab 
dehqonchilik qilishda q
oʻllanilgan hoʻkizlarni ot bilan birgalikda qoʻshga qoʻshilgan tasvirlari  ham 
mavjud.Xulosa sifatida shuni ta’kidlash mumkinki oddiy x
oʻjalik maqsadada qilingan kashfiyot shu 
darajada takomillashdiki, davrlar 
oʻtgan sari kulolchilik, mashinasozlik, melioratsiya, energetika, 
kemasozlik, fabrika, to
gʻ sanoati kabi yoʻnalishlarning paydo boʻlishiga olib keldi.   
 
Adabiyotlar: 
1. 
Хўжаназаров  М.  Наскальные  изображения  Ходжакента  и  Каракисая.  -  Самарканд: 
Археология, 1995. -С.63.  
2. 
Иванов С. Орнамент народов Сибирии как исторический источник. -  Москва, Ленинград, 
Акад. Наук, 1963, -с. 451-470.  
3.  Parpola Asko. The Cultural Counterparts to Proto-European. - New York, London: Routledge, 
2005.  P. 121–2.  
4. 
Чередниченко  Н.  Н.,  Пустовалов  С.  Ж.  Боевые  колесницы  и  колесничие  в  обществе 
катакомбной  культуры  (по  материалам  раскопок  в  нижнем  Поднепровье),    Советская 
археология, 1991, № 1, стр. 206-216. 
5. 
Кульбака  В.,  Качур  В.  Индоевропейськие  племена  эпохи  палеометалу.  -  Мариуполь: 
Рената, 2000.  80 с. 
6. 
Чайлд Г. Древнейший Восток в свете новых раскопок / Предисловие В. И. Авдиева; пер. с 
англ. М. Б. Граковой-Свиридовой. М.: Издательство иностранной литературы, 1956. -128 
б. 
7.  http://www.mk.ru/science/2011/06/16/597841-koleso-izobreli-ne-na-vostoke.html 
8. 
Шацкий Г.В. Рисунки на камне. - Ташкент: Гафур Гулом, 1973. - Б. 127. 59-60 расмлар.