Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

Jang (urush) qurollari. Jangda zarba berish uchun q
oʻllaniladigan qadimiy qurol – 
ch
oʻqmordan ham foydalanilgan. U bir uchida tasma yoki zanjir bilan osilgan metall soqqa, ikkinchi 
uchida q
oʻlga taqiladigan ilmoq boʻlgan qisqa tayoq shaklida edi [6: 108]. 
Janglarda qilichning ahamiyati katta edi. Bobur qilichni 
oʻz davridagi barcha quroldan ustun 
q
oʻyib, shunday ta’riflaydi: “shashpar (olti qirrali gurzi), choʻqmor, kestan, tabarzin va bolta tegsa bir 
yerga ta’sir qiladi; agar qilich tegsa –  boshdan oyoqqacha kesadi” [4:89]. Fazlulloh ibn 
Ruzbehxonning yozishicha, Bobur doimo qilich va qalqon bilan qurollanib yurgan [11:101]. Buxoro 
q
oʻshinining deyarli barchasi xanjar va qilich bilan ta’minlangan. Qilichlar yoysimon shaklda boʻlib, 
ularning uzunligi jangchining beli baravarida b
oʻlgan [2:69,79,87,127]. Hofiz Tanish Buxoriy 
Abdullaxon askarlarining aksariyati Yaman qilichi bilan qurollanganligi haqida ma’lumot beradi 
[14:163]. 
Urushda boltalardan ham keng foydalanilgan. Yaqin masofadagi janglarda jangovar boltalar 
ham alohida ahamiyat kasb etgan. Muallifi noma’lum “Tarixi guzidai nusratnoma” asarida 
yozilishicha, Shayboniyxon 
oʻgʻli Muhammad Temurga bolta olib, dushmanlarga qarshi urishga 
otlanishni amir qiladi [10:39]. Bundan tashqari, harbiy boltalar k
oʻpincha qal’alar qamali jarayonida 
darvoza qulflarini buzishda foydalanilgan [13:278]. Jang boltalari tabarzin [13:105] deb atalib, ular 
oddiy boltalardan dastasi uzunligi bilan farq qilgan. 
Q
oʻshinda nayza ham asosiy qurollardan biri hisoblangan. Asrlar davomida ularning shaklida 
ayrim 
oʻzgarishlar qilinib, takomillashtirilib borilgan. Ular asosan tekislikda, yuzma-yuz jang 
qilinganda q
oʻllanilgan. Nayzalarning uzunligi odam boʻyidan balandroq boʻlgan hamda uning dastasi 
17
 

---