Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

Keywords:
society, person, civil society, open civil society, public control, social propaganda, 
social control, social institutions, public opinion, strategy of actions. 
Fuqarolik jamiyati ochiqligini ta’minlashda jamoatchilik nazoratining funksiyasi salmoqlidir. 
Jamoatchilik nazorati jamiyatda ijtimoiy adolat qaror topishi uchun shaxs, jamiyat va davlat 
aloqalarida muvozanat, tenglik, oʻzaro mas’uliyat va javobgarlikka xizmat qiluvchi asosiy omil 
hisoblanadi. Oʻzbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “Agar 
jamiyat nazoratini tashkil etolmasak, ya’ni joylarda davlat idoralari ustidan jamoatchilik nazoratini 
oʻrnatishga erisholmasak, bunday noxush holatlarni tag-tomiri bilan tugatishning imkoni 
boʻlmaydi”.(1)
Jamoatchilik nazorati davlat boshqaruvida ustuvor oʻrin tutadi. Jamiyatimizda demokratik 
an’analar rivojlana borib, davlat hokimiyatini faoliyatini amalga oshirish amaliyotida fuqarolik 
jamiyati institutlari rolini oshirish borasida muhim qadamlar tashlandi. Bu borada davlat hokimiyati va 
fuqarolik jamiyati institutlari oʻrtasidagi munosabatlarni belgilab olish muhim masala boʻlib 
hisoblanadi. Bu borada “oʻzaro tiyib turish”, “manfaatlar muvozanati”, ijtimoiy sherikchilik”, 
“boshqaruvda ijtimoiy nazorat” kabi ijtimoiy-siyosiy kategoriyalar paydo boʻldi-ki, bu voqelikning 
amaliyotini kuchaytirish borasida jamiyatda muhim chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Fuqarolik jamiyati institutlari tomonidan amalga oshiriladigan jamoatchilik nazorati, 
avvalambor, jamoatchilik, nodavlat-notijorat tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi. Binobarin, 
hokimiyat organlarining jamoat tashkilotlari orqali xalq bilan muloqoti demokratik qadriyatlarni 
rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Demokratik jamiyatda butun ijtimoiy-siyosiy turmush 
oshkora, jamoatchilik koʻz oʻngida va uning faol ishtiroki hamda aralashuvida roʻy berishi nazarda 
tutiladi. Shu bois qonunlar ijrosini ta’minlash va ularning hayotiyligini ta’minlashda davlat hokimiyati 
organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini kuchaytirish muhim jarayondir. Bu esa, oʻz 
navbatida olib borilayotgan islohotlarni ochiqligini ta’minlaydi, demokratik tamoyillar amaliyotiga 
yangicha mazmun beradi.
Oʻzbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov, «Fuqarolik institutlari, nodavlat-
notijorat tashkilotlari hozirgi kunda demokratik qadriyatlar, inson huquq va erkinliklari hamda 
qonuniy manfaatlarini himoya qilishning muhim omiliga aylanmoqda, fuqarolarning oʻz 
salohiyatlarini roʻyobga chiqarishi, ularning ijtimoiy, sotsial-iqtisodiy faolligi va huquqiy 
madaniyatini oshirish uchun sharoit yaratmoqda, jamiyatda manfaatlar muvozanatini ta’minlashga 
koʻmaklashmoqda», deb ta’kidlagandi.(2) 
Jamiyatda nodavlat va notijorat tashkilotlarining faolligini oshirish ijtimoiy faoliyat va fuqarolar 
hayoti sohalariga davlat aralashuvini kamaytirish, qonun vositasida cheklash bilan bogʻliq. Ushbu 
yoʻnalishda jamoatchilik nazorati muhim rol oʻynaydi. Siyosatshunos olim I.Ergashev ta’kidlaganidek, 
“Davlat hokimiyati organlari ustidan kuchli jamoatchilik nazoratining mavjudligi - fuqarolik jamiyati 
barpo etishning muhim shartlaridan biridir. Binobarin, fuqarolarning faolligi, ijtimoiy hodisalarga 
befarq boʻlmasligi hamda har bir davlat xizmatchisining oʻz faoliyatini jamoatchilik nazorati ostida 
ekanligini chuqur his etib borishi fuqarolik jamiyatini shakllantirish jarayonida oʻta muhim ahamiyat 
kasb etadi”.(3) 
Jamoatchilik nazoratining mazmun va mohiyatini quyidagi yoʻnalishlar asosida tavsiflash 
mumkin: 
1. Hokimiyat organlari faoliyatining doimiy tizimli monitoringini olib borish.
2. Ijtimoiy muhim boʻlgan qarorlarni qabul qilishda jamoatchilikning ishtiroki. 

---