|
ILMIY AXBOROTNOMA SOTSIOLOGIYA 2020-yil, 2-son
71
Farmonini tasdiqladi. Mazkur Farmonda iqtisodiyotga investisiya kiritish shuningdek innovasion
tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash borasida olib borilishi ko‘zda tutilgan ustivor vaziqalar belgilab
berilgan. Unga ko‘ra tarkibiy o‘zgartirishlarni chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi
tarmoqlarini modernizasiya va diversifikatsiya qilish hisobiga uning raqobatbardoshligini oshirishda:
ishlab chiqarishni modernizasiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash, ishlab
chiqarish, transport-kommunikasiya va ijtimoiy infratuzilma loyihalarini amalga oshirishga qaratilgan
faol investitsiya siyosatini olib borish;
sanoatni yuqori texnologiyali qayta ishlash tarmoqlarini, eng avvalo, mahalliy xom ashyo
resurslarini chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo‘shimcha qiymatli tayyor mahsulot ishlab chiqarish
bo‘yicha jadal rivojlantirishga qaratilgan sifat jihatidan yangi bosqichga o‘tkazish orqali yanada
modernizatsiya va diversifikatsiya qilish;
prinsipial jihatdan yangi mahsulot va texnologiya turlarini o‘zlashtirish, shu asosda ichki
va tashqi bozorda milliy tovarlarning raqobatbardoshligini ta’minlash;
ishlab chiqarish mahalliylashtirishni rag‘batlantirish siyosatini davom etish hamda, eng
avvalo, iste’mol tovarlar va butlovchi buyumlar importining o‘rnini bosish, tarmoqlararo sanoat
kooperatsiyasini kengaytirish kabi masalalarga to‘xtalib o‘tilgan [5].
Ma’lumki, “ayol tadbirkorligi” tushunchasi ifodalaydigan fenomenning mohiyatini ochib
berish uchun avvalo unga ta’rif va tavsif berish, bu hodisaning genezisi va evolyutsiyasini o‘rganish,
jamiyatdagi boshqa sistemalar bilan bog‘liqligini, struktura va funksiyalarini, ahamiyati va istiqbolini
belgilash talab etiladi.
Mazkur jarayoni ijtimoiy tahlil qilish jarayonida tushunchaga quyidagi yangicha ta’rifni
berish imkoni tug‘ildi: “Ayollar tadbirkorligi” – bu gender munosabatlar doirasidan chiqadigan,
ijtimoiylashgan biznes ma’nosiga ega bo‘lgan, jamiyat manfaatlariga yo‘naltirilgan, xotin-
qizlarning kichik va o‘rta biznes, xususiy tadbirkorlik bilan shug‘ullanishga tayyorligi hamda shu
faoliyat turi bilan amalda mashg‘ul bo‘lishini anglatadigan tushunchadir. Odatda, ayollar ta’lim-
tarbiya, tibbiy va maishiy xizmat, yengil sanoat kabi sohalarda tadbirkorlikni yo‘lga qo‘yishga
moyil bo‘ladilar, binobarin, yangi yo‘nalish bo‘lgan “ijtimoiy tadbirkorlik”ni rivojlantiradilar.
Ayol tadbirkorligi statusining sosial rollarga ta’siri: ona, turmush o‘rtog‘i, malakali mutaxassis
funksiyalarini qo‘shib olib borish ma’nosini beradi. Biznes olamida hech kim ayol kishining
oiladagi bandligini, ona bo‘lish istagini inobatga olmaydi. Va, aksincha, ziddiyat tamoyiliga ko‘ra,
bola-chaqa, uy-ro‘zg‘or ayol uchun ustuvor bo‘lsa, biznes – daromadga putur yetadi. Shuning
uchun tadbirkor xotin-qizlardan juda noziklik bilan muvozanatni saqlash talab etiladi.
Kuzatishlar ko‘rsatishicha, ayol kishi tadbirkorlik sohasida yutuqlarga erishgan sari uning
sosial roli ham, oila va jamiyatdagi o‘rni ham transformatsiyaga uchraydi. Bu, ayniqsa, axloqiy-
ma’naviy munosabatlarda muammolar keltirib chiqaradi. Zamonaviy ayol tadbirkorligi, bozor
munosabatlarining murakkablashishi, “mulkdorlar sinfi”ning shakllanishi tufayli bir qator
xususiyatlarga ega bo‘lmoqda. O’zbekiston mustaqilligi arafasida va istiqlolning dastlabki
yillarida ko‘plab xotin-qizlar qo‘shni davlatlardagi bozorlarga qatnay boshladilar. Bu ham
tadbirkorlikning o‘sha ilk davriga xos oddiy shakli edi. O’tish davrida faqat O’zbekiston emas,
MDHning boshqa davlatlarida ham xotin-qizlar ijtimoiy ahvolining og‘irlashishi, sog‘ligining
yomonlashuvi, ishsizligining ortishi kuzatildi. Hayotning eng katta og‘irligi aksariyat hollarda
ayollar zimmasiga tushdi. Erkaklar ishga zor bo‘lib yurganda xotinlar uy ichkarisida, hatto hijobga
burkanib o‘ltirishi kerak, degan qarashlar ham kuchaydi. Xullas, “ayol tadbirkorligi” kattagina
qarshilikni yengib o‘tishi, o‘zining ijtimoiy samaradorligini isbotlab berishi lozim edi. Ayol
tadbirkorligi ixtiyoriy, erkin tarzda tashkil etiladi va olib boriladi;
- bizneschi ayollar o‘z ishlariga ko‘proq xotin-qizlarni jalb etish xususiyatiga egadir;
- ayol tadbirkorligi jismonan yengil vazifalarni bajarishga qaratilgan;
- tashqi stimulga va qo‘llab-quvvatlashga ko‘proq muhtoj bo‘ladi. O’tkazilgan tadqiqot
davomida tadbirkorlik faoliyati mutlaqo ixtiyoriy, erkin faoliyat turi ekani, undagi tavakkalchilik
(risk) o‘zbek ayoli uchun, eng avvalo, oilasi, farzandlari osoyishtaligi, farovon yashashi uchun
zarurligi ta’kidlanadi. Tadbirkor ayoldagi ushbu umuminsoniy fazilat xotin-qizlar psixofiziologik
tuzilishiga muvofiq keladi;
ayollarning sertuyg‘u, hissiyotga, emosiyaga beriluvchan ekanligi ko‘p bor ta’kidlangan.
Ular o‘z faoliyatiga ham ushbu ruhiy holatlarni olib kirishga, baxsli mavzularni hal etishda
Do'stlaringiz bilan baham: |
