Issiqlik usuli asosida gaz va suyuqlik sarfini o’lchash asboblari

R₁¹ + v₁^2/2 · ρ - diafragmaning old tomonidagi oqim bosimi

R₂¹ + (v₂² /2) · ρ- diafragmadan keyingi oqim bosimi

R₁¹ va R₂¹ - oqim potensial energiyasining miqdorini ifodalovchi statik bosim

ρ v₁²/2 va ρ v₂² /2 - oqimning kinetik energiyasini ifodalovchi oqim tezliklarining bosimi

R₁¹ va v₁ - oqimning I - I kesim markazidagi o’rtacha statik bosimi

va o’rtacha tezligi

R₂¹ va v₂ - oqimning II - II kesim markazidagi o’rtacha statik bosimi

va o’rtacha tezligi

Trubadagi oqim miqdori uzluksiz bo’lgani sababli

v₁S₁ = v₂S₂ (2)

Oqimning diafragmadan keyingi ko’ndalang kesimi S₂ diafragma teshigi S₀ dan kichik. Shunga ko’ra oqimning siqilish koeffisienti

μ = S2 / S0

bo’ladi. Endi ( 2 ) tenglama quyicha yoziladi :

⁽³⁾

bunda m = siqilish koeffisienti ( siquvchi qurilmaning moduli ) ; d –diafragma teshigining diametri

Topilgan oqim tezligi ifodasi (3) ni ( 1) tenglamaga qo’yib, oqimning S₂ kesimidagi tezligi v₂ ning nazariy ifodasi topiladi :

(4)
Amalda P₁ va P₂ bosim diafragma markazida emas, balki truba devorlari yaqinida o’lchanadi (1-rasm,a). Bu esa o’lchov xatoligining paydo bo’lishiga sabab bo’ladi.Bundan tashqari, yuqorida qabul qilingan shart-sharoitlar ham xatolik manbai bo’lishi mumkin.Yo’l qo’yilgan xatoliklarni birmuncha hisobga olish maqsadida formulaga koeffisient φ kiritiladi.

Natijada II – II kesimidagi tezlikning haqiqiy qiymati quyidagicha ifodalanadi :

⁽⁵⁾

Sarfni hisoblash formulasi V₂ ni oqimning II – II kesimidagi S₂ yuziga ko’paytirish yo’li bilan topiladi :

⁽⁶⁾

bu erda

sarf koeffisienti

- oqimdagi bosim tushishi

va - diafragma yaqinida truba devorlari oldida o’lchanadigan bosim miqdorlari(1-rasm,a)

Sarfni hajm birligida hisoblash formulasi :

(7)

Sarfning massa birligida hisoblash formulasini topish uchun hajmiy sarf q_v ni o’lchanadigan modda oqimining zichligi ρ ga ko’paytiriladi, ya’ni

(8)

Hajm yoki massa bo’yicha sarfni hisoblash formulalari (7) va (8) ni chiqarishda bosim tushishi juda kichik miqdor deb qabul qilingan edi. Bu formulalarni faqat suv kabi siqilmaydigan suyuqliklar uchun qo’llash mumkin, bug’ va gazsimon moddalar sarfini hisoblash uchun qo’llab bo’lmaydi, chunki trubadagi siquvchi to’siqdan o’tishi bilan gazsimon moddalarning statik bosimi kamayadi. Shu tufayli gazsimon moddalar sarfini hisoblash uchun (7) va (8) formulalarga tuzatma – kengayish koeffisienti ε kiritiladi.

(9)

. (10)
Bu formulalar gorizontal o’rnatilgan trubalarda siqiluvchi va siqilmaydigan suvsimon suyuqliklar oqimidagi sarfini hisoblash uchun umumiy bo’lib, siqilmaydigan suyuqliklarning oqimidagi kengayish koeffisienti ε < 1 deb qabul qilinadi, gazsimon siqiladigan moddalar sarfini hisoblaganda esa ε = 1 bo’ladi. Kengayish koeffisientining qiymati mahsus nomagrammalar orqali topiladi.