Issiqlik miqdori Issiqlik sig’imi Qattiqjismlarningsolishtirma issiqlik sig’imini aniqlash

P2.3.2.1


LDPhysicsleaflets

Issiqlikhaqidata’limot

Issiqlik miqdori Issiqlik sig’imi

Qattiqjismlarningsolishtirma issiqlik sig’imini aniqlash

Nazariyma’lumotlar

Jism qizishida yoki sovushidayutilgan yoki ajralgan issiqlik miqdori ΔQ temperaturaning o’zgarishiga ΔT va massaga m proporsional:
ΔQ= cmΔ (I).
Bu yerda proporsionallik koeffisiyenti c – jismning solishtirmaissiqliksig’imideyiladivauningqiymati
materialningturigabog’liq.
Mazkurtajribadapitrashaklidagiturli materiallarningsolishtirmaissiqliksig’imi koeffisiyenti aniqlanadi.
Harbirholuchunpitralartorozidatortiladiva
^1^{temperaturagacha qizdiriladi, keyin massasi torozida tortib aniqlangan}2 ^{temperaturali suv} quyiladi. Yaxshi aralashgandan keyin issiqlik almashinuvi evaziga pitra bilan suv umumiy ^{temperaturaga erishadi }m^{. Bunda pitradan ajralgan issiqlik miqdori ΔQ}1


^ΔQ1^=c1^m1^(1^-M^{) (II),
(buyerdam}1^{pitramassasi,c}1^-pitraning solishtirma issiqlik sig’imi) suv yutgan issiqlik ^{miqdoriga ΔQ}2^teng
ΔQ2^=c2^m2^(M^-2^{) (III),
buyerdam}2^{–suvmassasi.}
Bu yerda suvning solishtirma issiqlik sig’imi ^{koeffisiyenti c}2^{aniq, temperaturasi esa bug’} temperaturasigatengdebfarazqilinadi.^No’malumc1^{ningqiymatio’lchangan}M^,2^,m1^vam2^{ningqiymatlaribo’yichaquyidagiformula} orqali hisoblanadi:

1 2
_𝑐=𝑐∙𝑚₂⁽𝜗_𝑀−𝜗₂⁾
𝑚₁⁽𝜗₁−𝜗₁⁾
(IV).

Kalorimetrning idishi ham pitradan ajralgan issiqlikningbirqisminiyutadi.Demak, kalorimetrningissiqliksig’imiquyidagigateng bo’ladi ^CK^=^C2^^mK ^(V) Shundayqilib,kalorimetridishiningsuv	yoki 1NiCr-Nitemperaturadatchigi 666 193 1raqamlitermometr 666 190 1Bug’generatori,550Vt/220V 303 281 1Qizdirishapparati 384 34 1menzurka,400ml 664 104
^ekvivalenti^mK^hisoblashlardahisobga^olinadi.	1V-shaklsimonshtativasosi,20 sm.........	30002
(III) formula bilan hisoblangan yutilgan	1shtativustuni47sm.................................	30042
issiqlikningmiqdorianchaaniqroqhisoblanadi	1multitutgichlarLeybold...........................	30101
^ΔQ2^=c2^^(m2^+mK^)^^(^M^-^2^)^(VI vaunihisobgaolganholdagi(IV)formulaquyidagi ko’rinishga keladi:	^),1Universaltutgich,diametri0...80mm 666 555 1Silikonquvurlar,ichkidiam.71.5mm,1 m. ....................................................................667194 1birjuftissiqlikkachidamliqo’lqop 667 614
𝑐1= 𝑐2∙^(𝑚2+𝑚𝑘^)(𝜗𝑀−𝜗2^)(VII).

𝑚₁⁽𝜗₁−𝜗₁⁾

Kerakliasboblarvaashyolar
1Dyuaridishi..............................................	38648
1Dyuaridishig’ilofi..................................... 161	384
1mis pitra,200g........................................	38435
1shishapitra,100g...................................	34836
1qo’rg’oshinpitra,200g............................	31576
1o’quvlaboratoriyatorozisi610Tare,610g.31523 1termometr-10°Cdan+110°Cgacha 382 34

1-rasm.Qattiqjismlarningsolishtirmaissiqliksig’imini aniqlash uchun tajriba qurilmasi.

• 
  Qizdirgichnishtativgao’rnating.
  
• 
  Bug’ generatorini suv bilan to’ldiring va ehtiyotlik bilan qurilmani berkiting va uni silikon quvur yordamidaqizdirgichningyuqorisidagi(bug’kirishi) shlangli birikmaga ulang.
  
• 
  Silikon quvurni qizdirgichning pastidagi shlangli birikmaga(bug’ningchiqishi)ulangvaquvurning
  

Ish bajarish tartibi

1-rasmda tajriba qurilmasi keltirilgan.

ikkinchi uchini menzurkaga soling. Barcha birikmalarda silikon quvurlar ishonchli mahkamlaganini ko’zdan kechiring.

• 
  Qizdirgichning namunalar kamerasini qo’rg’oshin pitrasi bilan to’ldiring va imkoni boricha uni stopor bilan zich qilib berkiting.
  
• 
  Bug’ generatorini elektr tarmoqqa ulang, shundan keyin esa qizdirgichdagi pitralarni ular orqali bug’ o’tkazib20-25 vaqt davomida qizdiring.
  

Bu vaqtmobaynida:

Bo’sh Dyuar idishining massasini aniqlang, shundan so’ng unga taxminan 180 g suv quying.

Dyuar idishini g’ilofga soling va mos ravishda termometr yoki temperatura datchigini qo’ying.
Suvtemperaturasini2o’lchang.
Dyuar idishining qopqog’ini oching va uni chetga suring; namunalar uchun mo’ljallangan to’rni Dyuar idishiga kiriting. Temperaturasi 100 °C bo’lgan pitralarni namunalar uchun mo’ljallangan to’rga tashlang, qopqoqni yoping va pitralarni suv bilan astoydil aralashtiring. Suv temperaturasi ko’tarilmay qolganda, aralashmaning temperaturasini aniqlang. Qo’shimcha ravishda pitralarning massasini m aniqlang.
Mis va shisha pitralar bilan tajribani takrorlang.