Issiklik elektr stansiyalari

Issiqlik elektr stansiyasi 19-asr 80-yillarida kurila boshlagan. Ilk issiqlik elektr stansiyasi New Yorkda qurilgan (1882). Rossiyada dastlabki issiqlik elektr stansiyasini muhandis M. K. Polivanov Moskvada qurgan (1906). Oʻzbekistonda dastlabki issiqlik stansiyasi 20-asr boshlarida qurilgan (qarang Issiqlik energetikasi). Oʻzbekistonda 10 ta issiqlik elektr stansiyasi ishlab turibdi (2002). Respublikadagi eng yirik issiqlik elektr stansiyasi — Sirdaryo GRES (3000 MVt), Yangi Angren GRES (1800 MVt), Toshkent GRES (1860 MVt), Navoiy GRES (1250 MVt), Angren GRES (484 MVt), Taxiatosh GRES (430 MVt), Talimarjon GRES (loyiha quvvati 3200 MVt) (Nuristan). Issiqlik elektr stansiyasi avtomatlashtirilgan korxona. Qozon agregatlarida yoqilgʻi yonish jarayonlari, qozonni suv bilan taʼminlash, tok kuchlanishi va chastotasini rostlash toʻla avtomatlashtirilgan. Issiqlik elektr stansiyasi agregatlari markaziy boshqarish pultidan boshqariladi. Atom elektr stansiyasi, geotermik elektr stansiyalar, gelioenergetika elektr stansiyalari ham issiqlik elektr stansiyasi hisoblanadi.

Bugʻ turbinali issiqlik elektr stansiyasi

Bugʻ turbinali issiqlik elektr stansiyasi — qozon, bugʻ turbinasi va turbogeneratordan iborat energetika agregatlari majmui. Qozon, suv quvurlari tizimidan hosil qilinadi. Qattiq, suyuq yoki gaz holatdagi yoqilgʻilarning temperaturasi 500° dan yuqori boʻlgan issiqlik energiyasi taʼsirida qozon quvurlaridan oʻtadigan suv yuqori bosimli bugʻga aylanadi. Bugʻ taʼsirida turbina, yaʼni birlamchi motor parraklari har minutda 1500—3000 aylanish tezligida harakatga keladi. Bunda bugʻning kinetik energiyasi mexanik energiyaga aylanadi. Turbogeneratorning stator chulgʻamida yuqori kuchlanishli EYUK (elektr yurituvchi kuch), isteʼmolchida esa tok hosil boʻladi, natijada mexanik energiya elektr energiyasiga aylanadi. Umuman, dunyo miqyosida ishlab chiqariladigan elektr energiyasining taxminan 80% gachasi turbogeneratorlar vositasida olinadi, ammo Bugʻ turbinali issiqlik elektr stansiyasi i. e. s.ning foydali ish koeffitsiyenti (f. i. k.) yuqori emas. Bugʻ turbinali issiqlik elektr stansiyasi k. qiymatini bir muncha koʻtarish uchun turbina parraklaridan oʻtgan bugʻ sovitkichlar vositasida yana suvga aylantirilib, nasos orqali qayta isitkich qozonga yuboriladi va suv boʻyicha berk tizim hosil qilinadi. Bunda elektr stansiya f.i.k. 32—40% gacha koʻtariladi.^[
berk tizim hosil qilinadi. Bunda elektr stansiya f.i.k. 32—40% gacha koʻtariladi.^[