Ismanov I. N., Davlyatova g. M., Buzrukxonov s. M

7.2.Biznes-rejani ishlab chiqish muddatlari 
Ishlab chiqishni tashkil etishda dastlab quyidagilar aniqlanadi: 
Rejalashtirish obyekti - korxona, korxona bo‘linmalari yoki uning alohida 
faoliyat yo‘nalishlari, umumiy maqsadlarni, salohiyatni, dastur va harakatlarni 
aniqlash.
Reja tuzuvchilari - firmaning javobgar xodimlari, ixtisoslashgan funksional 
xizmatlar, tashqi maslahatchilar. Rejalashtirish vositalari kalkulyatorlar, 
kompyuter texnikasi va uning dasturli ta’minoti. 
Rejalarni tuzish tartibi: 
Barcha xususiy rejalarni umumiy modelda bir vaqtda ishlab chiqish yoki 
xususiy rejalarni ketma-ketlikda o‘zaro muvofiqlashtirish va uni umumiy loyihaga 
birlashtirish. 

---

109 
Rejalashtirish uslublari – odatiy usullar (jadvallar, grafiklar) va zamonaviy 
kompyuterli maxsus dasturlar; 
Korxonada rejalashtirish ishlarini tashkil etish uning o‘lchami va turiga 
bog‘liq bo‘ladi.
Amaliyotda rejalarni tuzish ishlarini tashkil etishning 3 ta sxemasi 
qo‘llaniladi: 

yuqoridan pastga; 

pastdan yuqoriga; 

aylanma usulda. 
Yirik korxonalarda markazlashgan tashkiliy rejalar yuqoridan pastga 
tuziladi. Bunday yondashuvda rejaviy strategiyalar boshqarishning yuqori 
darajasida ishlab chiqiladi – maqsadlar aniqlanadi. Korxonani rivojlantirishning 
asosiy yo‘nalishlari va bosh vazifalari belgilanadi, ularni amalga oshirish 
mexanizmi shakllantiriladi. So‘ngra ushbu maqsadlar, vazifalar va ko‘rsatkichlar 
quyi bo‘g‘inlarga harakatlanish davomida yana ham chuqurlashtirilgan va 
aniqlashtirilgan 
shaklda 
bo‘linma 
rejalariga 
kiritiladi. 
Texnologik 
rejalashtirishning ushbu bosqichida barcha mahsulot turlari bo‘yicha ishlab 
chiqarish hajmlari belgilanadi va o‘zaro muvofiqlashtiriladi. Rejaviy vazifalarni 
aniq ijrochilar bilan kelishib ular korxona yuqori rahbariyati tomonidan 
tasdiqlanadi.
Rejalarni tuzish bo‘yicha ishlarni pastdan yuqoriga sxemasi bo‘yicha tashkil 
etishda rejalashtirish ish o‘rinlari va bo‘linmalaridan boshlanib, so‘ngra 
umumlashtiriladi. Aylanma (qarama-qarshi) tuziladigan rejalar har ikki uslubni 
birlashtiradi. Bunda yuqoridan pastga rejalashtirish jarayonida bosh maqsadlar 
bo‘yicha dastlabki rejalar tuziladi. Quyi bo‘g‘inlarda ularni aniqlashtiriladi. 
So‘ngra rejalashtirish jarayonida quyidan yuqoriga harakat amalga oshiriladi. 
Bunda xususiy rejalar orasidagi farqlar bartaraf etiladi va yanada samaraliroq 
echimlar qo‘shib boriladi. 

---

110