Ismailova Zukhra Karabayevna, Maxsudov Po’lat Maxsudovich, Ergashev Oybek Karimovich

5.3. Ta’lim jarayonida multimedia texnologiyasidan foydalanish. 
Multimedia
  –  bu  kompyuter  texnologiyasining  turli  xil  fizik  (DVD-player, 
proyektr,  ovoz  eshitish  qurilmasi  va  b.)  va  dasturiy  (KM-player,  Studio-9,  Auto 
Play va b.) resurslardan foydalanib ma’lum ko‘rinishga ega bo‘lgan (matn, grafika, 
rasm,  tovush,  animatsiya,  video)  yoki  turli  xil  tashuvchilarda  mavjud  bo‘lgan 

---

 
124 
(magnit  va  optik  disklar,  audio-  va  video-lentalar  va  b.)  axborotdan  foydalanish 
bilan bog‘liq tushuncha hisoblanadi. 
Multimedia  texnologiyalariga  asoslangan  ta’lim  ahamiyatli  darajada  texnik 
va dasturiy infrastrukturaga tayanadi. Multimedia (o‘quv axborotlarini joylashtirish 
va taqdim qilish sifatida) va kompyuter qurilmalari (uni tashkil etish va nomoyish 
vositasi sifatida) xizmat qiladi. 
Shuning  uchun  multimediali  elektron  resurslar  yaratishda  hisobga  olinishi 
zarur bo‘lgan tamoyillardan biri o‘quv materialini taqsimlash tamoyil hisoblanadi. 
Multimedia  elektron  resurs  ishlab  chiqishda  hisobga  olinishi  kerak  bo‘lgan 
ikkinchi muhim tamoyil o‘quv materialini interaktivligidir. 
Multimediadan  foydalanish  axborotni  o‘zlashtirishning  o‘ziga  xos 
hususiyatlarini  maksimal  darajada  hisobga  olishga  imkon  beradi,  bu  pedagog 
tomonidan  ta’lim  oluvchiga  kompyuter  vositasida  o‘quv  axborotlarini  yetkazib 
berishda  juda  ham  muhimdir.Shu  tarzda,  multimediali  elektron  resurslarni 
yaratishda hisobga olinishi lozim bo‘lgan uchinchi tamoyil bu o‘quv axborotlarini 
multimediali taqdim qilishdir. 
Multimediali  elektron  ta’lim  resurslarni  yaratish  texnologiyalarini  amalga 
oshirishda  insonning  psixo-fiziologik  xususiyatlarini  e’tiborga  olish  muammolari 
asosiy o‘rinni egallaydi. 
Ta’lim  jarayonini  optimallashtirish  yo‘lida  asosiy  muammo  insonni  yangi 
bilimlarni  egallash  jarayonidagi  holatini  baholash  va  yaxshilashdir.  Bunda 
multimediali  elektron  ta’lim  resurslarni  yaratishda  hisobga  olinishi  lozim  bo‘lgan 
to‘rtinchi  tamoyil  -  ta’lim  oluvchining  shaxsiy  hususiyatlariga  moslashtirish 
tamoyilidir.  Ta’limda  mustaqil  ishlarni  (multimediali  elektron  ta’lim  resurslarni 
qo‘llagan holda) ahamiyati katta bo‘lishiga qaramasdan, o‘quv jarayonining asosiy 
sub’ektlari  talaba  va  o‘qituvchi  hisoblanadi.  Ta’lim  faoliyatida  talabaning 
o‘qituvchi bilan baravar qatnashishi sifatli ta’lim shartlaridan biridir. 
Multimediali  elektron  ta’lim  resurslarni  yaratishning  yuqorida  ifodalangan 
tamoyillari  elektron  ta’lim  vositalarini  sifati  va  samaradorligini  oshirishga  imkon 
beradi. 

---

 
125 
Virtual  ta’lim  tizimi  –  bu  onlayn  kurslarni  o‘qituvchilar  tomonidan  tuzish, 
boshqarish  uchun  yaratilgan  web  tizim  hisoblanadi.  Bunday  e-learn  sistemalarni 
ko‘pincha  “ta’limni boshqarish sistemalari”  yoki  “virtual ta’lim  muhiti” deb ham 
ataladi.  Tizim  ta’limiy  veb-sayt  hamda  alohida  onlayn  kurslarni  yaratish 
instrumental muhiti bo‘lib, tizimda kompyuter tarmoqlaridan ta’limda foydalanish 
nazariyasi  va  amaliyoti  asos  qilib  olingan[2].  Hozirda  Respublikamizdagi  barcha 
oliy  ta’lim  muassasalarida  ushbu  tizimni  joriy  etilishi,  bilim  samaradorligini 
oshishi  bilan  birga  mustaqil  ta’lim  uchun  ham  xizmat  qilmoqda.  Bu  tizimni 
ta’limda qo‘llanilishining yana muhim jihati hozirda o‘qitiladigan fan soatlarining 
ko‘p  qismi  mustaqil  ta’limga  to‘g‘ri  kelishidadir.  Fanni  o‘zlashtirishni  yakuniy 
bosqichida  umumiy  test  sinovi  o‘tkazish  va  bilimni  baholash  mumkin.  Natijada 
talabani  bilim  samaradorligi  nazorati  tizim  tomonidan  o‘z  vaqtida  amalga 
oshiriladi.  Talaba 
online 
elektron  ta’lim  tizimidan  foydalanishi  uchun  ro‘yxatdan 
o‘tishi yoki kursdan mehmon (gost) sifatida ham foydalanishi mumkin.