Islomova munisaning

IKKINCHI ANALITIK GURUH KATIONLARIGA XOS BO’LGAN XUSUSIY REAKSIYALAR

№	Ion	Reagent	Reaksiyaning molekulyar va ioniy tenglamasi	Ilova
2.1	Ba^2+	K2Cr2O7 CH3COONa	Ba^2+–ionlarining analitik reaksiyalari 2BaCl2+ K2Cr2O7 + H2O=↓2BaCrO4+2KCl +2HCl Ba^2++ Cl^-+ 2K^+ +Cr2O7^2- + H2O=↓2BaCrO4 +2K^+ +2Cl^- +2H^+ +Cl^- 2 Ba^2++Cr2O7^2- =↓BaCrO4 +2H^+	pН>7, sariq cho’kma, kuchli kislotalarda eriydi.
2.2	Ba^2+		Аlangani bo’yash	Sarg’ish-yashil rang
			Ca^2+–ionlarining analitik reaksiyalari
2.3	Ca^2+	(NH4)2C2O4	CaCl2 + (NH4)2 C2O4 =↓ CaC2O4 + 2NH4Cl Ca^2+ +2Cl^- + 2NH4^+ +C2O4^2- =↓ CaC2O4 + 2NH4^++ 2Cl^- Ca^2++C2O4^2- =↓ CaC2O4	Оq cho’kma mineral kislotalarda eriydi.
2.4	Ca^2+	K4[Fe(CN)6] (NH4OH+NH4Cl)	CaCl2 + K4[Fe(CN)6] +2NH4Cl = ↓Ca(NH4)2[Fe(CN)6] + 4KCl Ca^2+ + [Fe(CN)6]^4-+ 2NH4^+=↓Ca(NH4)2[Fe(CN)6]	Оq kristal cho’kma sirka kislotada erimaydi.
2.5	Ca^2+		Аlangani bo’yash	Qizg’ish-rangli
2.6	Sr^2+	CaSO4	SrCl2+ CaSO4 =↓SrSO4+ CaCl2 Sr^2+ +2Cl^-+ Ca^2+ +SO4^2- =↓SrSO4+ Ca^2+ +2Cl^- Sr^2+ +SO4^2- =↓SrSO4 Ba^2+ , Ca^2+ , Sr^2+ ionlari Na2HPO4, (NH4)2SO4 , (NH4)2CO3, (NH4)2C2O4,kabi reagentlar bilan ham reaksiyaga kirishib oq cho’kma hosil qiladi

Magniy gidrokso karbonat (MgOH)₂CO₃ hamda magniy gidroksid (MgOH)₂ garchi qiyin eriydigan bo’lsa ham pH=9,2 bo’lganda cho’kmaga tushmaydi. (MgOH)₂pH>10,04 bo’lganda cho’ka boshlaydi va pH=12,42 bo’lganda batamom cho’kib bo’ladi, (MgOH)₂CO₃ ning cho’kish sharoiti ham xuddi shunday .Shunday qilib, cho’ktirishni Y=H=HH pH=9,2 da olib borilsa, ikkinchi va birinchi guruh kationlari bir-biridan batamom ajraladi. Ikkinchi guruh kationlarining to’liq cho’kishiga ta’sir ko’rsatadigan muhim sharoitlardan biri eritmaning haroratidir. Gap shundaki, ammoniy karbonat qattiq holatda saqlanganda qisman parchalanib, suv hamda ammoniy karbaminat tuzini hosil qiladi.

(NH₄)₂ CO₃ ↔H₂NCOONH₄ + H₂O

hosil bo’lgan ammoniy karbaminatni yo’qotish uchun ikkinchi guruh kationlarining 80⁰C atrofida sitilgan eritmadan cho’ktirilishi kifoya, harorat ko’tarilishi bilan yuqorida keltirilgan reaksiya muvozanati chapga, ya’ni ammoniy karbaminatning ammoniy karbonatga aylanishi tomoniga siljiydi. Qizdirish yana shuning uchun ham foydaliki, bunda amorf holda cho’ka boshlagan karbonatlarning kristall cho’kmaga aylanishi ham tezlashadi. Shunday qilib, ikkinchi guruh kationlarini ularning guruh reagenti ta’sirida ammiak va ammoniy xlorid ishtirokida (pH=9,2 da) eritmani 80⁰ C gacha qizdirish yo’li bilan cho’ktirish kerak. Bu vaqtda CaCO₃, SrCO₃, BaCO₃ cho’kmaga tushib, birinchi guruh kationlari kiritilgan ammoniy tuzlari bilan birga eritmada qoladi. Guruh reagentining ta’sirini o’rganish uchun 3 ta probirkaga alohida-alohida CaCl₂, SrCl₂, BaCl₂ eritmalaridan 2-3 tomchidan olib, ularning har biriga NH₄OH va NH₄Cl ning 2n eritmasidan bir tomchi qo’shamiz va probirkalarni suv hammomida qizdirib turib, (NH₄)₂CO₃ eritmasidan tasir ettiramiz. Bunda uchala probirkada ham oq cho’kmalar CaCO₃, SrCO₃, BaCO₃ hosil bo’lganini ko’ramiz. Karbonatlar hosil bo’lish reaksiya tenglamalarini umumiy ko’rinishda yozamiz.

MeCl₂ + (NH₄)₂CO₃ ↔ ↓MeCO₃ + 2 NH₄Cl

Me²⁺ + (NH₄)₂CO₃ ↔ ↓MeCO₃ + 2 NH₄⁺ 

Hosil bo’lgan karbonatlar kuchsiz kislotalar tuzi bo’lganligi sababli HCl, HNO₃, CH₃COOH larda oson eriydi, reaksiya natijasida CO₂ gazi ajralib chiqadi. 

MeCO₃ + CH₃COOH → (CH₃COO)₂Me + H₂O + CO₂ ↑

MeCO₃ + 2CH₃COOH → 2CH₃COO- + Me²⁺ + H₂O + CO₂ ↑

Birinchi va ikkinchi analitik guruh kationlari aralashmasining analizi.

(N H 4+ , K+, M g 2+, C a2+, Ba2+)

1. NH4+ ionini topish. NH4+ ioni eritmadan mos ravishda

1.4 va 1.5 reaksiyalar (1-jadvalga q.) yordamida topiladi.

2. Ikkinchi guruh kationlarini birinchi guruh

kationlaridan ajratish va оchish. Ikkinchi analitik guruh

kationlari ammoniy karbonat (NH4)2C03 yordamida

pH=9,2 da cho'ktiriladi. Eritmaning muhitini 9,2 ga tenglashtirish uchun eritmaga ammoniyli bufer, ya’ni NH4OH va NH4C1 ning 2 n li eritmalaridan bir necha tomchidan qo'shiladi. Eritma muhitining 9,2 ga kelganligini universal indikator qog'ozi yordamida tekshiriladi. Kerakli muhit hosil qilingan eritma taxminan 80°C gacha qizdiriladi va unga 8—10 tomchi 2 n li (NH4)2C03 eritmasidan qo'shiladi. Probirkadagi aralashma yaxshilib chayqatiladi va suv hammomida 1—2 minut qizdiriladi, so'ngra sentri-fugalanadi. Cho‘kma eritmadan ajratilmasdan oldin ikkinchi guruh kationlarining to‘liq cho‘kkanligi eritmaga bir necha tomchi (NH4)2C03 eritmasidan tomizilib tekshiriladi. To‘liq cho'ktirish amalga oshirilgandan keyin, cho‘kma eritmadan ajratiladi. Ajratib olingan ikkinchi guruh kationlarining karbonatli cho‘kmasi issiq suvda bir marta yuviladi va yuqoridagi sxema bo‘yicha analiz qilinadi.

Ikkinchi analitik guruh kationlarining analizi sxemasi:

Birinchi analitik guruh kationlari bo’lgan eritma analiz sxemasi:

III EKSPERIMENTAL QISM

KLASTER METODINING MAZMUN MOHIYATI
Tarmoqlar metodi (Klaster) texnologiyasi

Ushbu metod mantiqiy fikrlash, umumiy fikrlash doirasini kengaytirish, mustaqil ravishda adabiyotlardan foydalanishni o‘rgatishga qaratilgan. Biron-bir mavzuni chuqur o‘rganishdan oldin o‘quvchilarning fikrlash faoliyatini jadallashtirish hamda kengaytirishga xizmat qiladi.

1.Katta o‘lchamdagi qog‘oz yoki doskaning o‘rtasiga mavzuga doir so‘z yoziladi.

2.O‘quvchilar ushbu so‘z bilan bog‘liq xayolga kelgan so‘z va jumlalarni uni atrofiga yoza boshlaydilar.

3.Yangi g‘oyalar paydo bo‘lishi bilan xayolga kelgan so‘zlar ham darhol yozib qo‘yiladi.

4.So‘zlarni yozish jarayoni o‘qituvchi tomonidan belgilangan vaqt tugaguncha yoki barcha so‘z va g‘oyalar tugaguncha davom etadi.

Klasterlarga ajratishda bir qator qoidalarga ham rioya qilish zarur.
1.Xayolga kelgan hamma narsani ularning mazmuniga e‘tibor bermasdan yozib borish.

2.Orfografiya va boshqa omillarga e‘tibor bermaslik.

3.Vaqt tugaguncha, iloji boricha to‘xtalmasdan yozish.

4.Iloji boricha ko‘proq bog‘lanishlar hosil qilishga harakat qilish.

5. G‘oyalar va so‘zlar sonini cheklab qo‘ymaslik.



VENN DIOGRAMMASI:

Venn diagrammai bu naralar yoki cheklangan naralar guruhlari o'rtaidagi munoabatlarni ko'ratih uchun doiralardan foydalanadigan ram. Bir-biriga mo kelmaydigan doiralar odatiy holga ega.

Venn diagrammasi nima?

Venn diagrammasi bu narsalar yoki cheklangan narsalar guruhlari o'rtasidagi munosabatlarni ko'rsatish uchun doiralardan foydalanadigan rasm. Bir-biriga mos kelmaydigan doiralar odatiy holga ega, bir-biriga mos kelmaydigan doiralar esa bu xususiyatlarga qo'shilmaydi.

Venn diagrammalari ikkita tushunchaning o'xshashligi va farqlarini vizual ravishda aks ettirishga yordam beradi. Ular allaqachon foydali vositalar sifatida ta'lim vositasi sifatida tanilgan. 20-asrning o'rtalaridan boshlab Venn diagrammalaridan boshlang'ich mantiq o'quv dasturlarining bir qismi sifatida va dunyodagi boshlang'ich darajadagi o'quv rejalarida foydalanilgan.

Kalitlarni qabul qilish

• 
  Venn diagrammasida narsalar yoki narsalar guruhlari o'rtasidagi umumiylik va farqlarni ko'rsatish uchun bir-biriga mos keladigan yoki bir-biriga mos kelmaydigan doiralar qo'llaniladi.
  
• 
  Umumiy jihatlarga ega bo'lgan narsalar bir-birining ustiga chiqqan doiralar sifatida namoyon bo'ladi, alohida narsalar bir-biridan ajralib turadi.
  
• 
  Venn diagrammalari hozirda biznesda va ko'plab ilmiy sohalarda tasvir sifatida ishlatiladi.
  

Venn diagrammasini tushunish

Ingliz logisti Jon Venn 1880-yillarda diagrammani ommalashtirdi. U 1700 yillarda shunga o'xshash diagrammalarni yaratgan shveytsariyalik matematik Leonard Eylerdan keyin ularni Eyler davralari deb atadi.

Venn diagrammasi atamasi 1918 yilgacha amerikalik akademik faylasuf va konseptual pragmatizmning asoschisi Klarens Lyuis o'z kitobida dumaloq tasvirni Venn diagrammasi deb atagan paytgacha paydo bo'lmagan. Ramziy mantiqni o'rganish.

Venn diagrammalari 20-asrning o'rtalaridan boshlab sinflarda boshlang'ich maktab darajasidan boshlab boshlang'ich mantiqqa qadar ishlatilgan.

Venn Kembrij universitetida mantiq va ehtimollik nazariyasini o'rgangan va u erda matematikaning to'plam nazariyasi deb nomlangan sohasini tasvirlash uchun diagrammalardan foydalanish usulini ishlab chiqqan.

Venn oldindan belgilash bo'yicha asarini nashr qildi, Imkoniyat mantig'i, ehtimollik chastotasi nazariyasini tushuntirdi. Unda u, taxminlar ommabop taxminlardan farqli o'laroq, biror narsa yuz berishi kutilayotgan muntazamlikka asoslanib tuzilishi kerakligini ta'kidladi.

T JADVAL

T jadval bitta kontsepsiya (ma’lumot)ning jihati o’zaro solishtirish yoki ularni (ha/yo’q, ha/qarshi) uchun tanqidiy mushohadani rivojlantiradi.T jadval qoidalari bilan tanishiladi. Yakka tartibda rasmiylashtiriladi. Ajratilgan vaqt oralig’ida tartibda (juftlikda) to’ldiriladi, uning chap tomoniga sabablari yoziladi, o’ng tomoniga esa chap tomonida ifodaning qarama- qarshi g’oyalar, omillar va shu kabilar. Jadvallar juftlikda taqqoslab to’ldiriladi. Barcha o’quv guruhni yagona T- jadval tuzadi.

XULOSA

Men bu mavzuni yoritishim natijasida O’zbekiston Respublikasida ta’lim sohasida bir qancha islohotlar o’tkazilganligini shu jumladan: "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" ta’limning barcha bosqichlarida isloh qilishni asosiy vazifa qilib belgilanganligi. Islox qilishning eng muxim tomonlaridan biri – o’quv tarbiya jarayoniga ilg’or pedagogik texnologiyalarni joriy qilish xisoblanishi

Yuqoridagilardan tashqari men karbon kislotalarni yoritishimda bir qancha o’zim bilmagan usullar bilan ularning olinishi, ularning fizikaviy va kimyoviy xossalarini o’rgandim. Men shu mavzudan quyidagi xulosaga keldim. Ular, ya’ni, karbon kislotalarning bir necha turlari tabiatda tarqalgan bo’lib, ular chumoli va sirka kislotalaridir.

Bulardan tashqari bir qancha mevalar tarkibida ham karbon kislotalar uchraydi, masalan olma, limon kabilar.

Karbon kislotalarning ko’pchiligi tabiatda keng tarqalgan, ayniqsa ularning xosilalari. Karbon kislotalar o’rin olish va biriktirish reaksiyalarga moyilligini yuqorida bir qancha reaksiyalar orqali ko’rib chiqdik. Yog’larga to’xtalsak yuqori molekulali yog’ kislotalar (olein, stearin, polmerin va x.) tashkil qiladi. Ular sanoatning juda ko’p sohalarida dizenfeksiya sifatida ishlatiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Karimov I.A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. Toshkent: “O’qituvchi”. 2012 yil.

2. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. Toshkent: “Ma’naviyat”. 2012 yil.

3. Gulomova M.T, Norov SH.Q, Turabov N.T “Analitik kimyo” Toshkent- 2009yil

4. Analitik kimyo 2-kurs qo’llanma kitob N.T. Turobov, N.H. Qultimurodova, Z.A.Smanova Toshkent nashriyoti 2019-yil

5. Analitik kimyo amaliy- labaratoriya mashg’ulotlari Fayzullayev, Turobov, Ro’ziyev, Quvatov, Muhammadiyev. Toshkent 2006-yil

6. Analitik kimyo Turobov, Smanova Z.A, Qultimurodova N.H Toshkent 2019-yil

7.Praktical  pharmaceutical  analytical  chemistry.  Indiya,  2011

 Elsevier.

  8.Xaritonov  Yu.Ya.,  Yunusxodjaev  A.N.,  Shabilalov  A.A.,    
Nasirdinov  S.D.  «Analitik  kimyo.    Analitika».  Fan.  T.   
2008.    
9.Xaritonov  Yu.Ya.  «Analiticheskaya  ximiya.  Analitika».  
Chast 1 i 2. M. V.sh. 2005.   
10. Mirkomilova  M.  «Analitik    kimyo».  O„zbekiston,  Toshkent.    
2000.

11 . Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslar» A.Qodiriy  
nomidagi xalq me‟rosi nashriyoti. Toshkent. 2003.    
12.  Ponomarev V.D. «Analiticheskaya ximiya». V dvux  
chastyax M.,” Visshaya   shkola”,          1982.    
13. Analitik kimyo” sanoat farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari  
uchun o„quv-uslubiy qo„llanma  (rus va o„zbek tillarida),  T.  2011 y.  

Elektron ta’lim resurslari:

1. www.tdpu.uz

2. www.pedagog.uz

3. www.ziyonet.uz

4. www.edu.uz

5. www.tdpu-INTRANET.Ped.

6. www.grain.ru

7. www.plant protestion.som