Исломда мерос ва унинг тақсимоти

ТАРИКАГА БОҒЛИҚ БЎЛГАН ҲАҚЛАРНИНГ 
ТАРТИБИДАГИ ҲИКМАТ 
Маййит вафот топгач, унинг тарикасидан биринчи бўлиб 
дафн харажатлари адо қилинишининг сабаби Имом Бухорий 
ривоят қилган қуйидаги ҳадисдир: “Расулуллоҳ соллаллоҳу 
алайҳи васаллам туядан йиқилиб ўлган ҳожи ҳақида: 
َِلََّصلاِ هْيَلَعَِلاَقْ
ِنم َلََّالاَوِنة
:ِ
ِ فِِنهونِ ِفَك
ِ ه وْوَ ث
(ِ.
يراخبلاِهاور
ِ)
 
“Уни ўз кийимига кафанлангиз” дедилар”. Набий 
соллаллоҳу алайҳи васаллам маййитнинг қарзи борми, йўқми 
сўрамадилар. Зеро, қарздор кишининг мулки бўлмаса 
“Устингдаги киймингни еч ва уни сотиб қарзни ўта” 
дейилмайди. Кафан эса вафот топган киши учун кийим 
мақомидадир. 

---

www.madrasa.uz
 
27 
Маййит вафот топгач, унинг тарикасидан иккинчи бўлиб 
– тарикага боғлиқ бўлган айний ҳуқуқлар ўталишининг 
сабаби – маййит ҳаётлик чоғида унинг мулкига бировнинг 
ҳаққи боғлиқ бўлиб турган эди ва ўша ҳақнинг эгасига 
маййит уни ўташи лозим эди. Шунингдек, маййит ҳаёт 
бўлганда ҳам унинг ўзидан кўра ўша ҳақ эгаси ўша мулкка 
ҳақлироқ эди.
Маййит вафот топгач, унинг тарикасидан қарзларининг 
ўталишининг сабаби – Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи 
васаллам қарзни ўташни васиятдан олдин қўйганларидир. 
Шунингдек, қарздор одам – токи унинг қарзи ўталмас экан, 
маййитни қарзнинг юки қийнаб туриши ҳам мўътабар 
китобларимизда келган.
Маййит вафот топгач, унинг тарикасидан учинчи бўлиб 
васияти рўёбга чиқарилишининг сабаби – Аллоҳ Ўз Китобида 
мерос тақсимлашни айта туриб: 
ِ َّللّاَِن ِمًِةَّي صَوٍِِرآَضنمَِرْ يَغٍِنْيَدِْوَأِاَ بِِىَصونيٍِةَّي صَوِ دْعَ وِن م
ِنَّللّاَوِ
ٌِمي لَحٌِمي لَعِ