Islom tarixi va falsafasi

                                           Kirish 

 

Xar  bir  shaxs  o’z  faoliyatini  turli  guruxlar  sharoitida  yoki  turli  guruxlar 

ta’sirida amalga oshiradi. Chunki jamiyatdan chetda kolgan yeki insonlar guruxiga 

umuman  kushilmaydigan  individning  uzi  yuk,  kishi  jamiyatda  yashar  ekan,  u 

doimo turli insonlar bilan mulokotda,uzaro tahsirda buladi, bu mulokot jarayonlari 

esa  doimo  kishilar  guruxida  ruy  beradi.Shuning  uchun  xam  guruxlar  muammosi, 

uni  urganish  va  guruxlarni  shakllanishiga  oid  ilmiy  xulosalar  chikarish  insoniy 

psixologiyaning asosiy mavzularidan va muammolaridan biridir. 

Psixologik ma’noda gurux - bu umumiy belgilar, umumiy faoliyat, mulokot 

xamda umumiy maksad asosida birlashgan kishilar uyushmasidir. Demak, odamlar 

guruxi  tashkil  to’ishi  uchun  albatta  kandaydir  umumiy  maksad  yeki  tilaklar, 

umumiy  belgilar  bulishi  shart.  Masalan  talabalar  guruxi  uchun  umumiy  narsalar 

ku’ (ukuv faoliyati, bilim olish, yeshlarga xos birlik, us’irin yeshlarlarga mahlum 

ukuv  yurtida  tahlim  olish  istagi  va  xokozo).  Kuchada  biror  tasodif  ruy  berganligi 

uchun tu’langan kishilar uchun xam umumiy bulgan narsa borki bu kizikuvchanlik 

bulib, utgan xodisaga guvoxlik unga umumiy munosabatdir. 

Guruxni aloxida shaxslar tashkil etadi, lekin xar bir gurux psixologiyasi uni 

tashkil  etuvchi  aloxida  shaxslar  ‘sixologiyasidan  fark  kiladi  va  o’ziga  xos 

konuniyatlarga  buysunadi.  Aynan  shu  konuniyatlarni  bilish  esa  turli  tipli 

guruxlarni tashkil etuvchilarni tarbiyalashning asosiy mezonidir 

Guruxlarning  turlari  ko’p,  shuning  uchun  xam  ularni  turli  olimlar  turlicha 

klassifikatsiya  kiladilar.  Bizning  nazarimizda,  T.M.Andreevaning  «Ijtimoiy 

psixologiya»  darsligida  klassifikatsiya  guruxlarning  asosiy  turlarini  o’z  ichiga 

kamrab olgan. Ular xar kanday kishilar guruxini avvalo, shartli va real guruxlarga 

buladi.  Real guruxlar  anik tadkikot  maksadlarida to’plangan laboratoriya  tipidagi 

xamda tabiiy guruxlarga bulinadi. Konkret faoliyat va odamlarning tabiiy extiejlari 

asosida tashkil buladigan bunday tabiiy guruxlarning uzi kishilarning soniga karab 

katta,  kichik  guruxlarga  bulinadi.  Katta  guruxlar  uni  tashkil  etuvchilarning 

maksadlari,  fazoviy  joylashishlari,  psixologik  xususiyatlariga  karab  uyushgan  va 

---

 

 

4 

uyushmagan  turlarga,  kichiklari  esa  uz  navbatida  endi  shakllanaetgan,  diffuz 

xamda  tarakkietning    yuksak  pogonasiga  kutarila  olgan  jamoa  turlariga  bulinadi. 

Guruxlarning  ijtimoiy  psixologiya  uchun  ayniksa  muxim  xisoblangan  turlariga 

tahrif  berish  va  ularning  psixologik  konuniyatlarini  urganishni  maksad  kilib 

kuygan  xolda  bevosita  katta  guruxlarningijtimoiy  psixologik  qonuniyatlarini 

o’rganishga o’tamiz.