Katta guruxlar ‘sixologiyasiga xos xususiyatlar va ularning ilmiy tadkik kilish
soni avvalo ku’chilikni tashkil etib, sinfiy, ilmiy, irkiy, ‘rofessional belgilar,
ularning shu guruxga mansubligini tahminlaydi. Katta guruxlarni tashkil etuvchilar
ku’sonli bulganligi va ular xulk-atvorini belgilovchi mexanizmlarni uziga xosligi
tufayli bulsa kerak ijtimoiy ‘sixologiyada olimlar ku’incha kichik guruxlarda ish
olib borishni afzal kuradi. Lekin katta kishilar uyushmasining ‘sixologiyasini bilish
juda katta tarbiyaviy va siesiy mavkuraviy axamiyatga ega. Bu soxadagi
tadkikotlarning kamligi bir tomondan, aytib utilganidek, ku’chilikni kamrab
olishda kiyinchiliklar bulsa, ikkinchidan tomondan katta guruxlar ‘sixologiyasini
17
urganishga karatilgan metodik ishlar zaxirasining kamligidir. Masalan: Ishchilar
yeki zielilar sinfi ‘sixologiyasini urganish kerak, deylik. Avvalo usha ishchilarning
soni ku’, kolaversa ishchilarning uzi turli ishlab chikarish sharoitlarida yashaetgan
turli millatga mansub kishilardir, ularning barchasini kamrab oladigan yagona
ishonchli metodikani to’ish masalasi tadkikotchi oldida juda katta muammolarni
kuyadi. SHuning uchun xam xar bir katta guruxga taalukli bulgan asosiy, yetakchi
sifatni to’ish va shu asosda uning ‘sixologiyasini urganish xozirgacha ijtimoiy
‘sixologiyadagi asosiy metodologik yullanma bulib kelmokda. Kolaversa katta
guruxlar jamiyatning tarixiy tarakkiyoti mobaynida shakllangan guruxlar bulgani
uchun xam xar kanday guruxni urganishdan oldin, xox bu sinflar bulsin, xox
millatlar yoki xalklar ‘sixologiyasi bulsin, ular xayot tarzi, unga xos bulgan
odatlar, u yoki bu guruxga taalukli bulgan kishilar amalga oshiriladigan mulokot
ti’lari, uzaro munosabatlarda ustun bulgan ‘sixologik omillar, kizikishlar,
kadriyatlar, extiyojlar va boshkalar nazarda tutiladi. Ana shularning umumiyligi
tufayli xar bir shaxsda, yahni u yoki bu katta guruxga mansub bulgan shaxsda ti’ik
xislatlar shakllanadi. Masalan: 90-yillar yeshlariga xos bulgan ti’ik sifatlar ana shu
yoshlar urtasida keng tarkalgan urf-odatlar, moda, suzlashish xususiyatlari,
kadriyatlar, kizikishlar va boshkalar tufayli shakllanadi. SHuning uchun xam 20
yoshli kishining ‘sixologiyasini tulik ravishda urganish uchun undagi bilish
jaraenlarining uziga xosligi, shaxsi, xarakteri va boshka individual ‘sixologik
xususiyatlaridan tashkari yana unga uxshash yeshlarda ustun bulgan ‘sixologik
xislatlarning kanchalik namoen bulishini, u mansub bulgan va asosan vaktini
utkazadigan guruxlar ‘sixologiyasini milliy sifatlargina xam nazarda tutish va
ularni urganish zarur. Bu degani xar bir shaxs ongida uning aloxida orttirgan
shaxsiy tajribasiga alokador ‘sixologik tizimlardan tashkari uning kaysi millat, elat,
sinfga mansubligidan singdirilgan ‘sixik tizimlar xam mavjuddir va uni ilmiy
tadkikotchi inkor etmasligi kerak.
Katta guruhlar umumiy makon va zamonda hayol kechirayotgan anchagina
odamlarni o'z tarkibiga olgan ijtimoiy xususiylikni tashkil qiladigan real guruhlar
shaklida boiishi mumkin.
Katta guruhlar ba'zi bir beigilari (sinfiy, jinsiy, milliy, yosh va boshqa
belgiiari)ga binoan ajratiladigan va birlashtiriiadigan shartli guruhlar shaklida
boiishi ham mumkin. Katta shartli guruhga kiritil-gan kishiiar hech qachon bir-
birlari bilan uchrashmagan bo'lsalar ham, lekin bu xildagi guruhga ajratilishi uchun
asos boigan belgilariga ko'ra, umumiy ijtimoiy va psixologik ta'rifga ega boiishlari
mumkin.
Katta guruhlardagi (katta muhit) ijtimoiy-psixologik hodisalar o'r-ganiladi.
Bunga milliy urf-odat, xarakter, turli sinf va ijtimoiy qatlam-larga xos psixologik
xususiyatlarning vujudga kelish qonuniyatlarini o'rganish, shuningdek ommaviy
axborot vositalari (radio, televide-niye, matbuot, internet va boshqalar)ning kishiiar
jamoasiga ko'rsata-digan ta'siri va uning mexanizmlari, ijtimoiy qadriyat, kishiiar
o'rtasi-da modalaming vujudga keiishi va uning yoyiiishi, turli-tuman mish-
mishlarning tarqalishi kabi masalalarni o'rganish kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
