|
II. Bob . Ijtimoiy psixologiyada guruhlar
2.1. ijtimoiy psixologiyada guruh tushunchasi
Xar bir shaxs o’z faoliyatini turli guruxlar sharoitida yeki turli guruxlar
tahsirida amalga oshiradi. Chunki jamiyatdan chetda kolgan yeki insonlar guruxiga
umuman kushilmaydigan individning uzi yuk, kishi jamiyatda yashar ekan, u
doimo turli insonlar bilan mulokotda,uzaro tahsirda buladi, bu mulokot jaraenlari
esa doimo kishilar guruxida ruy beradi.SHuning uchun xam guruxlar muammosi,
uni urganish va guruxlarni shakllanishiga oid ilmiy xulosalar chikarish insoniy
‘sixologiyaning asosiy mavzularidan va muammolaridan biridir.
‘sixologik mahnoda gurux- bu umumiy belgilar, umumiy faoliyat, mulokot
xamda umumiy maksad asosida birlashgan kishilar uyushmasidir. Demak, odamlar
guruxi tashkil to’ishi uchun albatta kandaydir umumiy maksad yeki tilaklar,
umumiy belgilar bulishi shart. Masalan talabalar guruxi uchun umumiy narsalar
ku’ (ukuv faoliyati, bilim olish, yeshlarga xos birlik, us’irin yeshlarlarga mahlum
ukuv yurtida tahlim olish istagi va xokozo). Kuchada biror tasodif ruy berganligi
uchun tu’langan kishilar uchun xam umumiy bulgan narsa borki bu kizikuvchanlik
bulib, utgan xodisaga guvoxlik unga umumiy munosabatdir.
Guruxni aloxida shaxslar tashkil etadi, lekin xar bir gurux ‘sixologiyasi uni
tashkil etuvchi aloxida shaxslar ‘sixologiyasidan fark kiladi va uziga xos
konuniyatlarga buysunadi. Aynan shu konuniyatlarni bilish esa turli ti’li guruxlarni
tashkil etuvchilarni tarbiyalashning asosiy mezonidir
Guruxlarning turlari ku’, shuning uchun xam ularni turli olimlar turlicha
klassifikatsiya kiladilar. Bizning nazarimizda, T.M.Andreevaning «Ijtimoiy
‘sixologiya» darsligida klassifikatsiya guruxlarning asosiy turlarini uz ichiga
kamrab olgan. Ular xar kanday kishilar guruxini avvalo, shartli va real guruxlarga
buladi. Real guruxlar anik tadkikot maksadlarida tu’langan laboratoriya ti’idagi
xamda tabiiy guruxlarga bulinadi. Konkret faoliyat va odamlarning tabiiy extiejlari
asosida tashkil buladigan bunday tabiiy guruxlarning uzi kishilarning soniga karab
katta, kichik guruxlarga bulinadi. Katta guruxlar uni tashkil etuvchilarning
maksadlari, fazoviy joylashishlari, ‘sixologik xususiyatlariga karab uyushgan va
uyushmagan turlarga, kichiklari esa uz navbatida endi shakllanaetgan, diffuz
xamda tarakkietning yuksak ‘ogonasiga kutarila olgan jamoa turlariga bulinadi.
Guruxlarning ijtimoiy ‘sixologiya uchun ayniksa muxim xisoblangan turlariga
tahrif berish va ularning ‘sixologik konuniyatlarini urganishni maksad kilib kuygan
xolda bevosita katta guruxlarningijtimoiy ‘sixologik konuniyatlarini urganishga
utamiz.
12
Har bir shaxs hamisha ma’lum ijtimoiy guruhlar doirasida faoliyat ko’rsatadi.
Bu uning oilasi, mehnat jamoasi, ko’cha-kuyda norasmiy guruhlardagi davrasi,
o’quv jamoasi vaboshqalar.
Shaxsning yakka va turli guruhlar doirasida o’zini tutishi, xulq-atvori, mavqei,
unga o’zga xos guruhiy tasirlar,guruhdagi shaxslararo moslik, liderlik, guruhiy
tazyiqqa beriluvchanlik kabi qator xodisalarni o’rganish ijtimoy psixologiyaning
muhim sohalaridan biridir.
Shaxs psixologiyasi, uning ijtimoy- psixologik qiyofasi masalasi ham bugungi
kundagi o’zgarishlar va ma’naviy jihatdan poklanish davrida o’ta muhim sohasidir.
Har bir shaxsning jamiyatda ro’y berayotgan tub islohatlarga munosabati,
ularni idrok qilish va anglash darajasi, o’z-o’ziga nisbatan munosabatining
tabiati, xulqidagi ijtimoiy motivlar va yo’nalishlar katta ahamiyatga egadir.
Jamiyat miqiyosida ro’y beradigan ommaviy xodisalar ham ijtimoy psixologiya
uchun tadbiqiy ahamiyatga ega. Chunki alohida shaxs tarbiyasida ommaviy
hodisalarning, katta guruhlarning ta’sirini inkor etib bo’lmaydi.
Mamlakatimizda ro’y berayotgan tub ijtimoiy – siyosiy islohatlar ijtimoiy
taraqqiyot va tafakkuri rivojlanishini tezlashtiruvchi, davr va kishilar ruhiga
xamohang tarzda kechishini ta’minlab beruvchi tadbiqiy ishlar xususida, yoshlarda
yangicha dunyoqarashni shakllantirishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
