Islom modeli asosida moliya bozorini rivojlantirish

15.1%

Saudiya Arabistoni	413	447	473	509	541	629	8.8%
Malayziya	415	414	406	491	521	570	6.5%
BAA	161	187	203	222	238	234	7.7%
Qatar	87	101	68	129	125	144	10.7%
Quvayt	98	100	120	109	116	132	6.3%
Indoneziya	40	48	82	82	86	99	19.7%
Bahrayn	73	81	99	84	86	96	5.6%
Turkiya	54	52	50	54	51	63	3.1%
Bangladesh	23	26	31	34	38	45	14.2%
Boshqalar	265	311	230	169	136	164	-9.1%
Jami	1,975	2,201	2,307	2,461	2,513	2,875	7.8%

Islomiy moliyaviy aktivlar bo‘yicha yetakchi mamlakatlar (mln. AQSH dollarida, 2014-2019)
GCCdagi eng yirik islom banklari
Al Rajhi
Kuwait finace house
Abu Dhabi Islamic
Dubayi Islamic
Alinma
Al Baraka Banking Group
O‘zbekistonda islom moliya xizmatlari sanoatining keng qamrovli joriy etilishi mamlakat uchun quyidagi imkoniyatlarni ochishiga olib keladi:

• xorijdan kelayotgan investitsiyalar hajmini oshirish va diversifikatsiyalash;
• bank tarmog‘ida halol va shaffof raqobat muhitini yaratish hamda bank tizimi aktivlarini diversifikatsiyalash imkoniyatini yaratish;
• aholi va biznes vakillari ixtiyorida bo‘lgan bo‘sh pul mablag‘larining iqtisodiyot rivojlanishida maksimal ishtirokini ta’minlash;
• mamlakatda kapital bozorini rivojlantirish va diversifikatsiyalash;
• ko‘plab yangi ish o‘rinlari yaratish;
• aholining moliyaviy savodxonligini oshirish orqali, moliya bozoridagi faolligini ko‘tarish;
• Islom moliya xizmatlari industriyasini rivojlantirish orqali mamlakatda infratuzilmani muvofiqlashtirish va yangilash;
• yangi moliyaviy muassasalar tashkil qilish;
• kambag‘allikka qarshi kurashish davlat dasturini amalga oshirishga hissa qo‘shish;
• yangi yo‘nalishda kadrlar tayyorlash dasturini yaratish.

O‘ZBEKISTONDA ISLOM MODELI ASOSIDA MOLIYA BOZORINI TASHKIL ETISH MEXANIZMLARINI TAKOMILLASHTIRISH YO‘LLARI

Moliyalashtirish usullari	Loyihalar
	Soni	mln. I. D.	mln. doll.
Texnik yordam	5	0,8	1,1
Kredit	3	22,2	32,5
Maxsus yordam operatsiyalari	8	1,4	1,9
Bo‘lib to‘lashga sotish	11	292,4	446,0
Istisna’	12	616,7	909,3
Qo‘shma moliyalashtirish liniyalari	3	29,4	45,0
Kapital	1	3,2	5,0
Lizing	11	275,7	412,1
Savdoni moliyalashtirish	19	199,6	292,6
Jami	73	1,441,4	2,145,5

O‘zbekiston uchun ITBG portfeli moliyalashtirish usullari kesimida
ISLOM MOLIYASI TAJRIBASIGA EGA MOLIYAVIY MUASSASALAR

	Banklar	Aktivlar bo‘yicha	Kapital bo‘yicha	Aktivlar Jami	AQSh dollarida	Kapital Jami	AQSh dollarida
1	Milliy Banki	1	1	66,605	7,005	13,141	1,382
2	Sanoat Qurilish Bank	2	2	34,892	3,67	6,247	657
3	Asaka Bank	3	3	34,698	3,65	6,128	645
4	Ipoteka Bank	4	6	23,588	2,481	3,73	392
5	Agrobank	5	4	18,488	1,945	4,627	487
6	Xalq Bank	6	5	17,334	1,823	4,361	459
7	Qishloq Qurilish Bank	7	8	12,709	1,337	1,446	152
8	Hamkorbank	8	10	8,838	930	1,138	120
9	Aloqabank	9	9	7,342	772	1,396	147
10	Turonbank	10	11	5,979	629	1,091	115
11	Mikrokreditbank	11	7	5,89	620	1,625	171
12	Kapitalbank	12	14	5,483	577	653	69
13	Ipak Yo‘li Bank	13	13	5,328	560	728	77
14	Invest Finance Bank	14	16	4,488	472	519	55
15	Orient Finans Bank	15	12	4,319	454	878	92

	Banklar	Aktivlar bo‘yicha	Kapital bo‘yicha	Aktivlar Jami	AQSh dollarida	Kapital Jami	AQSh dollarida
16	KDB Bank	16	15	3,895	410	592	62
17	Trustbank	17	17	3,317	349	518	54
18	Asia Alliance Bank	18	19	2,259	238	285	30
19	Davr Bank	19	21	1,416	149	202	21
20	Savdogar Bank	20	22	1,063	112	164	17
21	Turkiston Bank	21	23	1,031	108	147	15
22	Universal Bank	22	26	778	82	125	13
23	Ziraat Bank	23	20	776	82	280	29
24	Ravnaq Bank	24	24	609	64	130	14
25	Tenge Bank	25	28	364	38	116	12
26	Saderat Bank	26	18	359	38	326	34
27	Hi-Tech Bank	27	27	354	37	120	13
28	Poytaxt Bank	28	29	209	22	107	11
29	Madad Invest Bank	29	25	184	19	128	13
30	UzAgroExport Bank	30	30	133	14	83	9
	Umumiy			272,728	28,685	51,031	5,367

Xulosa sifatida shuni ta’kidlash kerakki, Islomiy moliya - bu diniy e’tiqodidan qat’i nazar, tez sur’at olgan va bugungi kunda butun dunyoda qabul qilingan tushunchadir. Yaqinda yuzaga kelgan moliyaviy inqirozlar va misli ko‘rilmagan pandemiya nuqtai nazaridan uning rivojlanishi va barqarorligi nafaqat amaliy foydalarini tasdiqladi, balki o‘z imkoniyatlarini yanada oshirdi. Shu bilan birga, u hali ham duch kelayotgan ko‘plab qiyinchiliklar islomiy moliya hali o‘z imkoniyatlaridan to‘liq foydalana olmaganligining sabablari ekanligi aniq. Bunday muammolarning mohiyatini tushunish ularni hal qilish uchun birinchi qadam bo‘lishi kerak, chunki kasallikni oldindan aniqlamasdan tegishli dori-darmonlarni yozib bo‘lmaydi.

• Xulosa sifatida shuni ta’kidlash kerakki, Islomiy moliya - bu diniy e’tiqodidan qat’i nazar, tez sur’at olgan va bugungi kunda butun dunyoda qabul qilingan tushunchadir. Yaqinda yuzaga kelgan moliyaviy inqirozlar va misli ko‘rilmagan pandemiya nuqtai nazaridan uning rivojlanishi va barqarorligi nafaqat amaliy foydalarini tasdiqladi, balki o‘z imkoniyatlarini yanada oshirdi. Shu bilan birga, u hali ham duch kelayotgan ko‘plab qiyinchiliklar islomiy moliya hali o‘z imkoniyatlaridan to‘liq foydalana olmaganligining sabablari ekanligi aniq. Bunday muammolarning mohiyatini tushunish ularni hal qilish uchun birinchi qadam bo‘lishi kerak, chunki kasallikni oldindan aniqlamasdan tegishli dori-darmonlarni yozib bo‘lmaydi.
• So‘nggi o‘n yil ichida Islom moliya sanoati tez sur’atlar bilan kengayib, har yili 10-12 foizga o‘sdi. Bugungi kunda shariat talablariga muvofiq moliyaviy aktivlar taxminan 2 trillion AQSh dollarini tashkil etadi, bu bank va bank bo‘lmagan moliya institutlarini, kapital bozorlarini, pul bozorlarini va sug‘urtani o‘z ichiga oladi («Takaful»).
• Ko‘pgina musulmon mamlakatlarida islomiy bank aktivlari odatdagi bank aktivlariga qaraganda tezroq o‘sib bormoqda. Shuningdek, Buyuk Britaniya, Lyuksemburg, Janubiy Afrika va Gonkong singari musulmon bo‘lmagan mamlakatlar tomonidan islomiy moliyalashtirishga qiziqish kuchaygan hamda jadal sur’atlarda rivojlanib bormoqda. So‘nggi o‘n yil ichida Islomiy moliya butun dunyo bo‘ylab, shu jumladan, g‘ayri-musulmon mamlakatlarida rivojlanishni moliyalashtirishning samarali vositasi sifatida paydo bo‘ldi. Asosiy moliya bozorlari islomiy moliya global moliya tizimida allaqachon mavjud bo‘lganligi va uning o‘ta qashshoqlikni to‘xtatish va umumiy farovonlikni oshirish muammolarini hal qilishda yordam berish imkoniyatiga ega ekanligining aniq dalillarini topmoqdalar. Islomiy moliya - bu kapitalga asoslangan, aktivlar bilan ta’minlangan, axloqiy, barqaror, ekologik va ijtimoiy mas’uliyatli moliya hisoblanadi. Bu risklarni taqsimlashga yordam beradi, moliya sektorini real iqtisodiyot bilan bog‘laydi va moliyaviy inklyuziya va ijtimoiy farovonlikni ta’kidlaydi.
• Mamlakatda Islom moliya bozorini rivojlantirish uchun, avvalo, shu soha bo‘yicha ta’lim tizimini yo‘lga qo‘yish lozim. Bu asosida quyidagi takliflar ishlab chiqildi:
• Islom moliyasi bo‘yicha kadrlar tayyorlash dasturini ishlab chiqish;
• Xorijiy ilg‘or universitetlar bilan aloqa o‘rnatish;
• Islom moliyasi va islom iqtisodiyoti darsliklarini kiritish;
• Islom moliyasi yo‘nalishlarini tashkil qilish;
• Xorijiy ilg‘or universitetlar filiallarini O‘zbekistonda ochish imkoniyati.
• Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, iqtisodiyotni rivojlantirish hamda muqobil bank tizimiga ega bo‘lish uchun mamlakatimizda islomiy moliya va bank tizimini joriy etish muhim hisoblanadi.

XULOSA
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!