Islom karimov toshkent davlat texnika universiteti «neft-gaz sanoati mashina va jihozlari va quvur transport tizimlari» kafedrasi bitiruv malakaviy ishi

BMI rahbari: Asadova Ra`no
Bitiruvchi: Toirov Ilyos


Kirish.
UZBEKISTAN GTL loyihasiga uzoq 2009 yilda asos solingan. Turli sabablarga ko'ra keyinga surilib kelgan loyiha 2016 yilda jonlandi va mana endi bitish arafasida.
Bu zavod ishga tushsa «Sasol» texnologiyasi bo'yicha tabiiy gaz suyuq yonilg'iga aylantiriladi. Xuddi shunday GTL yonilg'isi ishlab chiqaruvchi zavodlar Janubiy Afrika Respublikasi, Malayziya va Qatarda barpo etilgan. Qashqadaryodagisi — jahondagi beshinchi zavod bo'ladi.
Zavod ayni paytda qariyb 85 foizga bitkazilgan. Zavodda foydalanilayotgan 11 mingdan ziyod jihozlar va texnologik uskunalar jahonning 24 ta davlatidagi 129 ta zavodda tayyorlangan. Ular dengiz yo'li orqali portlarga, temir yo'l va avtotransportlarda qurilish maydoniga keltirilgan.
Loyiha nufuzli xorijiy qurilish, konsalting, moliya va sug'urta kompaniyalari ko'magida amalga oshirilmoqda.
Jumladan, Singapurning Enter Engineering, Janubiy Koreyaning Hyundai Engineering, Hyundai Engineering & Construction loyiha pudratchilaridir.
Loyiha Janubiy Afrikaning SASOL, Daniyaning HALDOR TOPSOE va AQShning Chevron energetika kompaniyalarining litsenzion texnologiyalariga asoslanadi.
Ko'plab xorijiy kompaniyalar loyihaning maslahatchilari bo'lib turibdi. Bosh maslahatchi Buyuk Britaniyaning neftь va gaz sanoatiga ixtisoslashgan TechnipFMC kompaniyasidir.

GTL texnologiyasi

GTL texnologiyasi «Sasol» kompaniyasining suspenzion distillyatsiya fazasining uch bosqichdan iborat bo'lgan jarayoniga acoslanadi (Sasol Slurry Phase Distillate Process™) (SPD jarayoni). Birinchi bosqichda tabiiy gaz kislorod bilan bog'lanib sintez-gazini hosil qiladi. Shundan so'ng sintez-gaz Fisher-Tropsh konversiyasi jarayonidan o'tib, natijada parafinli sintetik hom neft hosil bo'ladi. So'nggi bosqichda ushbu sintetik hom neft kreking qilinib, tayyor mahsulot olinadi.
GTL texnologiyasi 100 yildan ko'proq vaqt davomida ma'lum bo'lgan, ammo oxirgi 20 yil ichida keng tarqalgan. Yangi, yanada barqaror va arzon katalizatorlarning muvaffaqiyatli ishlab chiqilishi natijasida GTL qurilmalarining hajmi konlar darajasigacha kichayib, motor yoqilg'isi narxlarining umumiy o'sishi bilan bunday qayta ishlash majmualarining iqtisodiy jihatdan samarasi oshdi.
Ilgari GTL texnologiyasini amalga oshiruvchi loyihalar faqat ancha katta hajmdagi qayta ishlanadigan xom ashyo (yiliga 1,4-2,0 mlrd. kub.m. gaz). Hozirgi kunda GTL texnologiyasini ishlatadigan qurilmalarning barqaror rentabelligi yiliga 50,0 mln.kub.m. gazdan boshlanadi