Gravitatsion boyitish jarayonlari shundan iboratki, mineral zarrachalarning bir biridan zichligi, xajmi, tuzilishi va ularning tezlik bilan muhitdagi siljish evaziga bulinishing farqi. NKMK -ning GMZ-2 OIF -ning 2-chi sexidagi suvli muhitdagi boyitish gravitatsion boyitish usullariga kiradi. Zichligiga nisbatdan minerallarni og‘ir (4000 kg/m3), oraliq zichlikka ega (2700 dan 4000 kg/m3) va engil (2700 kg/m3 dan kam) guruhlariga bulishadi. Eng engil minerallar qatoriga kvarsit (zichligi 2650 kg/ m3 atrofida), eng og‘irlari qatoriga sof oltin kiradi (13000-19000 kg/m3) va ushbu xislati uchun, uni gravitatsiya usuli bilan ajratib olish mumkin.
Gravitatsion bulinishda ajratilgan bir hil zichlikka ega minerallar zarrachalarining guruhlarini fraksiya deb atashadi. Yuza qismga suzib chiqqanlarini-engil fraksiya, chukkanlarini–og‘ir fraksiya, va o’rta qismdagi muallaq suzuvchi zarrachalar– qiyin fraksiya.
Cho’ktiruvchi mashinalar. Mineral donalarni ajratish mexanizmi.
Boyitishdavriningtuhtovsizva barqarorishlab turuvchichuktiruvchimashina tushagida uchta mineralning yaqqol ajralib turuvchi qavatlaridan iborat: yuqori qavat past zichlikka ega donalardan iborat; urtanchi qavat – donalarning oraliq zichlikka ega qavati; pastki qavat – yuqori zichlikka ega donalardan iborat. Tushakning balandligi OMR-1A 2-chi sexining sharoiti uchunotsadochniy mashinaning 160 mm –li teshiklardan iborat elakning yuzasi joylashgan. OMR-1A tushagida minerallarning aniq bulinishi shunda ta’minlanadiki, agar quyidagilar to’g‘ri tashkillashtirilsa: otsadochniy kameraga boshlang‘ich ozuqaning tushak yuzasiga berilsa; engil fraksiyaning yuvilib olinishi; og‘ir donalarning chuktiruvchi otsadochniy kamerasining tubiga tushishi; yengil donalar tushak yuzasiga siqilib chiqilsa.
Boshlang‘ich ozuqa tushakning barcha qismiga bir maromda beriladi. Pulpa oqimi engil fraksiyaning oqishi uchun etarli bo’lib, og‘ir fraksiyaning yuvilishiga yo’l quymaslik kerak. Kuchli oqim ostida barcha boshlang‘ich ozuqa boyitish yuzasidan yuvilib ketishi mumkin. Oqimning kam tezligida esa yengil fraksiyadan iborat to’siq paydo bo’lib, chuktirish jarayoni to’xtaydi.
OMR-1A chutiruvchi mashina yonboshida havo kameralari joylashgan, ular chuktiruvchibulimning uzunasiga joylashgan tomchisimon obtekatel to’siqlardan iborat. Mashinaning korpusi uchta (ikkita) alohida unifikatsiya qilingan seksiyalardan (kamera) iborat, har biri olinadigan chuktirish elakli kasseta bilan ta’minlanib, ular zanglamaydigan turli setka bo’lib, uning teshiklari xajmi 5x5 mm –dan iborat. Tur simlarining qalinligi 1,6-2 mm. Ayrim sharoitlarda shpaltali (teshikli) turlar quyilishi mumkin, lekin bunda chkutirish jarayoni samarasi ozroq pasayadi.
Kasseta tirgovich bruslarga joylashtirib, qoziqlar yordamida mustahkamlanadi. Kameraning pastki qismida olinadigan tushiruvchi uchliklar (nasadkalar) bo’ladi. Havo pulsatsiyasining berilish chastotasini rotorli pulsator shkivlari yordamida boshqariladi. Mo’ljallangan chastota 160-220 aylanish/min bo’lishi kerak. Havo va aylanma suvni pulsator va kameraga berilishini maxsus yopqichlar yordamida boshqariladi.
Havo bosimi va pulsatsiya chastotasi chuktirish rejimiga katta ta’sir ko’rsatadi. Kam chastotali pulsatsiyada tushakning maksimal kutarilishiga Erishiladi va uning yumshash darajasi ortadi, lekin rejimning bir maromda kechishi buziladi va apparatning unumdorligini O’zgarishiga olib keladi, boshlang‘ich ozuqaning fraksion tarkibi va granulometrik tuzilishiga. Yuqori chastotali pulsatsiyada rejimning mustahkamligi ko’payadi, lekin tushakning yumshashi pasayadi. Havo bosimining ko’payishi balandki va pastki oqimlarning tezligini, silkitish amplitudasini ko’paytiradi va tushakning kutarilishiga olib keladi. Aniq tipdagi ruda mahsulotining olinishidagi pulsatsiyalarning eng optimal rejimi, ish jarayoni davomida shakllantiriladi.
Ajratilgan moddani olish jarayonini boshqarishda alohida vazifani elak tagidagi suv uynaydi, chunki u to’shakning optimal yumshashini ta’minlaydi. Boshlang‘ich ozuqaning granulometrik tarkibi keskin uzgarsa, yoki ishlab chiqarish samarodorligi uzgarib tursa, havo junatish orqali tushakning qupol razrixlenniyligini ta’minlash mumkin. To’shakning yumshashi uchun sunngi tug‘rilashini elak ostidagi suvning sarflanishini boshqarish usuli bilan boshqarish mumkin. Mayin oltin zarrachalarning boyitilishida elak ostidagi suvning sarflanishining keskin O’zgarishi ajratish jarayonini tuliq buzib quyishi mumkin.
