5. TAQSIMLOVCHI QURILMA(TQ) SONI VA QUVVATINI,
10 KV LI TAQSIMLOVCHI VA TA‟MINLOVCHI
TARMOQLARNI TANLASH
5.1. TQning sonini tanlash.
Odatda TQ siz elektr ta‟minot sxemasi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Lekin, loyihalanayotgan noxiya ta‟minot markazidagi yiroqda bo„lsa yoki
ishlatishda qulay bo„lishi uchun TQ ni ko„rish ko„zda tutiladi.
TQ bilan sxema tanlanganda TQ ning maqsadga muvofiq quvvati
yuklama zichligiga bog„liq holda aniqlanishi mumkin.
Yuklamani zichligi MVt/km
2
3
5
8
10
15
TQ ning quvvati, MVt
10 kV da
8
11
14
16
18
TQ ni shahar hududiga joylashtirayotganda uni yuklamalar markaziga
yaqin qilib, ta‟minot markaziga (TM) qarab 15-20% ga surab joylashtirish
kerak bo„ladi.
Yig„ilgan yuklamalar (sanoat)ning ta‟minot sxemasi tanlanayotganda
quvvati 2-2,5 MVt bo„lgan yuklamani bevosita TM dan, 1,5-2,0 MVtli
yuklamani – TQ shinasidagi alohida liniyalardan, 0,4-0,8 MVtli sanoat
yuklamasini esa umumiy taqsimlovchi tarmozdan ta‟minlash tavsiya
etiladi.
5.2. Ta‟minlovchi va taqsimlovchi tarmoqlar hisobi.
Kuchlanishi 10 kV bo„lgan ta‟minlovchi va taqsimlovchi tarmoqlar
quyidagicha hisobotlanishi kerak:
1) Normal ish rejimida tokining iqtisodiy zichligi bo„yicha;
14
2) Normal va avariy rejimlarida sim va kabellarni qizili sharti bo„yicha;
3) Normal va avariy rejimlarida ruxsat etilgan kuchlanishi yo„qotilishi
bo„yicha;
4) Qisqa tutatuv toklariga termik bardoshligi bo„yicha.
5.3. Ta‟minlovchi tarmoq hisobi.
Ta‟minlovchi tarmoqni hisoblash qabul qilingan sxema asosida normal
va avariya rejimlaridagi hisobiy yuklamani aniqlashdan boshlanishi kerak.
Ta‟minlovchi liniyaning maksimal toki:
I
m
=
Ко
н
Ppi
h
ср
c
t
cos
3
bu yerda,
P
pi
– ushbu liniyadagi ta‟minlanayotgan iste‟molchilarning
hisobiy yuklamasi, kVt;
cosα
sr
– quvvat koeffitsientining o„rtacha qiymati;
η
t
,η
c
– aktiv quvvat yuqorini hisobga oluvchisi, transformator
va tarmoqning foydali ish koeffitsienti;
K
o
– birvaqtli koeffitsient.
So„ngra ta‟minlovchi liniyaning kesim yuzasi tokning iqtisodiy zichligi
bo„yicha aniqlanadi:
F
e
= I
m
/j
e
, mm
2
Aniqlangan F
e
bo„yicha eng yaqin standart kesim yuza qabul qilinadi,
tanlagan liniyaning kesim yuzasi maksimal(avariya) rejimlarida uzoq
muddatga qizish sharti bo„yicha tekshirilishi kerak. Avariya rejimidagi tok
avariya yuklamasi asosida aniqlanadi. Bunda quyidagi bog„lanish
bajarilishi shart:
I
m
≤I
rux
; I
ruxh
=I
nrux
·K
ar
·K
t
·K
i
bu yerda, I
rux
– qizish sharoiti bo„yicha ruxsat etilgan tokning qiymati,
A [ ];
I
nrux
– tanlangan o„tkazgich uchun qizish sharoiti bo„yicha
normal ruxsat etilgan tokning qiymati [ ];
K
ar
– liniya o„tkazgichlari avariya rejimida ruxsat etilgan
qo„shimcha yuklash koeffitsienti [ ];
15
K
t
, K
i
– yotqizish sharoitini hisobiga oluvchi koeffitsientlar[].
Qisida tutashuv tokidan qizishga bardoshlik sharti bo„yicha kabel
yuzasi aniqlanadi:
I
k·z h
=
tnp
c
I
bu yerda,
I
k·z
– qisqa tutashuv tokidan qizish sharti bo„yicha kabelning
maksimal ruxsat etilgan kesim yuzasi, mm
2
;
I
∞
- qisqa tutashuv toki eng katta bo„lgan tarmoq nuqtasidagi
3 fazali q.t. tokining o„rnatilgan qiymati (PUE);
s – qizish doyimisi: mis tomirli kabel uchun 90;
t
pr
– qisqa tutashuv davomiyligini keltirilgan vaqti, xaqiqiy
vaqtga va β ga bog„liq holda chiziqlardagi aniqlanadi.
в
o
з
p
t
t
tg
bu yerda,
t
r·z
– rele himoyasini ish vaqti;
t
o„·v
– o„chirgichni o„chirish vaqti;
I
I
II
, bu yerda, I
II
– q.t. tokining davriy tarkibini o„tish toki.
Tokning iqtisodiy va uzoq muddatda kirish bo„yicha tanlangan
ta‟inlovchi liniyaning kesim yuzagi q.t. tokiga bardoshlik sharti bo„yicha
aniqlangan kesim yuzadan F
q.t.
kichik bo„lmasligi kerak.
Keyin normal va avariya rejimlarida ta‟minlovchi tarmoqdagi
ko„chlanish yo„qotilishi aniqlanadi:
)
sin
cos
(
3
0
0
x
r
I
m
bu yerda,
r
0
va x
0
- qabul qilingan kesim yuzasi uchun liniyaning
solishtirma aktiv va reaktiv qarshiligi, Om/km;
l – liniya uzunligi, km.
Odatda ta‟minlovchi tarmoqlarda kuchlanish yo„qotilishi 2% dan
oshmaydi.
5.4. Taqsimlovchi tarmoq hisobi.
16
Shaharlarning taqsimlovchi tarmoqlari odatda sirtmoq sxemasi
bo„yicha quriladi va u ochiq rejimda imshlaydi.
Tarmoqning hisobiy tokning bo„linish nuqtasini aniqlashdan boshlanadi
va bu nuqtada tarmoq ormal rejimida ochiq bo„ladi. Sirtmoq taqsimlovchi
tarmog„ining ta‟minot baybalari “A” va “V” bilan belgilanganda “A”
nuqtadan uzatilayotgan quvvat teng bo„ladi.
L
PiLi
n
P
A
, kVt
bu yerda,
PiLi
n
- «V» nuqtaga nisbatan yuklama momentlari yig„indisi,
kVt∙km
L – «AV» sirtmoq uzunligi
Shunga o„xshab «V» manbadan uzatilayotgan quvvat ham aniqlanadi.
Keyin tarmoqning ochiq uchastkalari hisobi oddiy radial liniyalar
hisobiga o„xshab bajariladi:
a) Ta‟minot manbali va eng yaqin TP orasidagi liniya kesim yuzasi
normal rejimi uchun tokning iqtisodiy zichligi bo„yicha aniqlanadi.
b) Shu uchastkadagi liniyaning kesim yuzasi avariy rejimi uzoq
muddatli qizish sharti bo„yicha tanlanadi.
v) Qisqa tutashuv toklariga termik bardashlik bo„yicha kabelning kesim
yuzasi tanlanadi.
Hisoblangan kesim yuzalaridan eng kattasi qabul qilinadi va kesim
yuzalarining standart qiymatlaridan olinadi. Shunga o„xshab boshqa
uchastka kesim yuzalari tanlanadi.
Yakunida tarmoq normal va avriya rejimlarida kuchlanish yo„qotilishi
bo„yicha tekshiriladi, kuchlanish yo„qotilishini hisobi quyidagi ifoda
asosida amalga oshiriladi:
2
0
0
5
)
(
10
%
н
i
i
i
i
i
l
X
Q
R
P
n
yoki
2
0
0
5
)
sin
cos
(
10
3
%
н
i
i
i
i
X
R
L
I
n
17
bu yerda,
∆U% - liniyadagi kuchlanish o„yqotilishi, %;
I
i
, P
i
, Q
i
– «i» uchastka bo„yicha uzatiladigan tok, aktiv va
reaktiv quvvatlar; A, kVt, kVAr;
Li – «i» uchastkasi uzunligi, km;
R
oi
, X
oi
– «i» uchastkaning solishtirma aktiv va reaktiv
qarshiliklari, Om/km;
U
n
– tarmoqning nominal kuchlanishi, kV;
cosφ=0,9 – quvvat koeffitsientining o„rtacha qiymati.
Kesim yuza oldindan tanlanganda tarmoqdagi kuchlanish
yo„qotilishning o„rtacha qiymati normal rejimda – 5-6% va avariya
rejimida qo„shimcha 5% qabul qilish ruxsat etiladi.
Barcha hisoblar jadvalga kiritiladi.
Masalan: q.t. toklarini hisoblash jadvali:
№
Nomi
O„lchov
birligi
Belgilanish,
formulalar
Qiymatlari
Sirtmoq ochiq
Sirtmoq
yopiq
K
1
K
2
K
3
K
4
1
Umumiy
qarshilik
Nis-bir
*
Х
2
Bazis toki
kA
U
S
I
3
3
Boshlang„i
ch va
o„rnatilgan
tok
kA
I
X
I
II
*
05
,
1
4
q.t. toki
kA
II
I
Ig
55
,
2
5
Tokning
iqtisodiy
qiymati
kA
II
I
Iээ
5
,
1
6 q.t. quvvati
mVA
II
UI
S
3
18
6. QISQA TUTASHUV TOKLARINI HISOBLASH VA ASOSIY
USKUNALARNI TANLASH BO„YICHA UMUMIY
KO„RSATMALAR
6-10 kVli shahar elektr tarmoqlarida qisqa tutashuv yuklarini
hisoblash soddalashtirilgan usullari ma‟lumotlarga qarab ta‟minlovchi
tarmoqning umumiy qarshiligi berilgan q.t. toki yoki q.t. quvvati bo„yicha
aniqlanadi:
k
c
I
I
X
/
*
;
k
c
S
S
X
/
*
bu yerda,
X
*s
– q.t. joyida nisbattan sistemaning nisbiy qarshiligi, nis.
birlikda
I
δ
, S
δ
– tok va quvvatni bazli qiymatlari, kA, MVA
I
k
, S
k
– q.t. toki va quvvati qiymatlari, kA, MVA
Qisqa tutashuvning boshlang„ich vaqti uchun J
II
=J∞ ni qabul qilib
hisob olib borilishi mumkin.
6-10 kVli tarmoq elementlari 3F q.t. toki bo„yicha tekshiriladi.
q.t.ning hisobiy nuqtasi shunday tanlash kerakki, bunda tekshirilayotgan
elementdagi q.t. toki eng katta bo„lsin.
q.t. toklariga bardoshlikka tekshiriladi:
TQ da – o„chirgich, ajratgich, tok va kuchlanish transformatorlari,
shina va izolyator.
TP da – yuqori kuchlanish shinalari, yuklama o„chirgichlari,
ajratgichlar, tok transformatorlari, past kuchlanish shinasi va apparaturasi.
q.t. toklarining termik bardoshlik ta‟siriga 6-10 kVli kabellar
tekshirilishi kerak.
19
ILOVALAR
1 – ilova
Toshkent Davlat Texnika Universiteti
Energetika fakulteti
«Elektrta‟minoti» kafedrasi
«Shahar kichik nohiyasini elektr ta‟minoti» mavzusida Kurs
loyihasining
tushuntirish bayoni
Loyiha rahbari
______________________
Loyihalashtiruvchi
______________________
Talaba ______________________
Guruh
______________________
Toshkent 2019
2 – ilova
Toshkent Davlat Texnika Universiteti
«Elektrta‟minoti» kafedrasi
«Shaharlarning elektr ta‟minoti» Kurs loyihasi bo„yicha
T O P SH I R I Q
Talaba___________________
Bosqich______________
Guruhi____________
20
MAVZU: «Shahar nohiyasini elektr ta‟minoti»
Boshlang„ich ma‟lumotlar:
1. Shaxar kichik nohiyasini rejasi (plani)
2. Turar-joy binolarining xarakteristiklari
Parametlar
Reja bo„yicha tartib raqami
Qavatlar soni
Kvartiralar soni
Liftlar soni
Nasoslar
Konditsionerlar
3. Jamoat va kommunal binolarning xarakteristikalari kichik nohiya
rejasida keltiriladi.
4. Plitalar turi: gazli yoki elektrli.
5. Ta‟minot manbasi nohiya chegarasidan ____________km
6. Ta‟minot manbasi to„g„risida ma‟lumot va uning xarakteristikalari:
Transformatorning quvvati va soni ___________________
YU.K. tarafi kuchlanishi ___________________ kV
P.K. tarafi kuchlanishi ___________________ kV
YU.K. shinasidan q.t. quvvati _____________________ MVA
Vazifa hajmi:
1. Kichik nohiya va elektr energiya iste‟molchilari hamda ta‟minot
manbasi(transformatorlarni joylashishi quvvati, soni va kuchlanishi)
haqida qisqacha xarakteristika.
2. Turar-joy, jamoat va kommunal binolar kirishidagi hisobiy yuklamani
aniqlash.
3. Tashqi va kvartal ichidagi yoritish yuklamasini aniqlash.
21
4. TP ning sonini va quvvatini aniqlash va uni rejada joylashtirish.
5. Sxemani tanlash hamda 380/220V kuchlanishli taqsimlovchi tarmoq
kesim yuzasini aniqlash.
6. Kuchlanishni va 6-10kVli ta‟minlovchi va taqsimlovchi tarmoqlar
sxemasini tanlash.
7. Rahbarning ko„rsatmasiga binoan TQ yoki TP ning sxemasini va
tuzilishini tanlang.
Loyiha hajmi:
1. Tushuntirish bayoni – 30-40 varoq;
2. Chizmalar – 2 ta.
Topshiriq berildi _____________________2018y.
Loyiha topshirilishi ______________________2019y.
Rahbar imzosi _____________________
Talaba imzosi _____________________
4 – ilova
Ko„p qavatli nohiyada turar-joy bino kvartiralarning hisobiy elektr
yuklamasi, kVt/kvartira.
Kvartilarala
xarakteristikasi
Kvartiraning solishtirma yuklamasi, kVt/kv
Kvartilara soni
1
3
6
9
12
15
18
24
40
60
100
Tabiy gazli plitali
3
3
1,8
1,3
1,2
1,1
1,0
0,9 0,7 0,59 0,49
Qattiq yoqilgan
plitali
4
4
2,25 1,75 1,65 1,55 1,4
1,3 1,0 0,9
0,8
5,5 kVtgacha
plitali
5
5
2,7
2,2
2,1
2,0
1,8
1,7 1,4 1,2
1,1
Izoh: Hisobiy yuklamalar yashash maydoni 30 m
2
bo„lgan kvartiralar
uchun keltirilgan.
22
5 – ilova
Bino lift uskunalarining talab koeffitsienti.
Talab koeffitsienti
Turar-joy binolarida lift uskunalar soni
1
2
3
4
5
6
10
6-7
8-9
10-11
1
1
-
0,85
0,90
0,85
0,70
0,75
0,80
0,60
0,65
0,70
0,55
0,60
0,63
0,5
0,55
0,56
0,38
0,40
0,42
6 – ilova
Turar-joy binolarining bir seksiyasida liftlar soni va ularning
dvigatellarini nominal quvvati.
Bino quvvatlari soni
6-9
12
16
Bir seksiyada liftlar soni
1
2
2
Lift dvigatelining nominal quvvat,
kVt
4,5
4,5-7,0
7,0
7 – ilova
Maishiy konditsionerlarning solishtirma elektr yuklamasi
Kvartiralar soni
1-3
4-24
25-100
101-400
400dan ko„p
Maishiy
konditsionerning 1
kvartiraga qo„shimcha
solishtirma elektr
quvvati, kVt
1,3
1,0
0,8
0,7
0,6
10 – ilova
0,4-10kV kabel tarmoqning quvvat koeffitsienti
Tarmoq punkti
Tunda
Ertalab
Kunduzgi
Kechasi
TPning 0,4 kV shinasi
0,86
0,89
0,86
0,92
23
TQning 10 kV shinasi
0,76
0,76
0,82
0,88
11 – ilova
Liniya yuklamasining bir xil vaqti koeffitsienti
Tarmoq elementlariga
ulangan TPlar soni
5gacha
6-10
11-20
K
o
0,85-0,78
0,75-0,7
0,73-0,65
8 – ilova
Jamoat binolari va korxonalarininig solishtirma hisobiy yuklamalari
№
Binoning nomi
Solishtirma
hisobiy
yuklama
Quvvat
koeffitsiyenti
1
Oziq-ovqat bloki, kVt/joy
0,9
0,97
2
Gaz plitali oshxona, kVt/joy
0,7
0,95
3
Oziq-ovqat do„koni, kVt/m. zal
0,11
0,75
4
Konditsionerli oziq-ovqat
do„koni, kVt/m.zal
0,08
0,85
5
Sanoat mollari do„koni, -// -
0,07
0,9
6
Oziq-ovqat blokli kasalxona,
kVt/joy
0,8
0,95
7
Oziq-ovqat bloksiz kasalxona,
kVt/joy
0,5
0,9
8
Shifoxona, kVt/smenada kelgan
soni
0,07
0,9
9
Bolalar bog„chasi, kVt/joy
0,3
0,96
10
Maktablar, -// -
0,14
0,95
11
Oliy o„quv yurtlari, -// -
0,16
0,9
12
Kinoteatrlar, -// -
0,13
0,9
13
Teatr, sirk, -// -
0,25
0,85
14
40000 tomoshabinli stadion, -//
-
0,02
0,98
15
Dam olish uylari, -// -
0,6
0,9
24
16
Mexmonxona, -// -
0,3
0,9
17
Yotoqxona, -// -
0,1
0,9
18
Boshqaruv binosi, kV/m
2
maydoni
40,0
0,9
19
Sartoroshxona, kVt/ish o„rin
1,3
0,7
20
Maishiy xizmat kombinati, -// -
0,5
0,9
21
Ximchistka, kVt/smenada soni
22,0
0,9
16 – ilova
PN-2 saqligichlarning texnik ma‟lumotlari
Nominal toki, A
Eng katta o„chirish toki, kA
Saqlagichlar
Eruvchi o„rnatmasi
100
250
400
600
1000
30, 40, 50, 60, 80, 100
80, 100, 120, 150, 200, 250
200, 250, 300, 350, 400
300, 400, 500, 600
500, 600, 750, 800, 1000
50
40
25
25
10
Ba‟zi elektr hisoblarga misollar
1-misol. Tabiy gazda plitali, 5 qavatli, 60 xonadonli uy berilgan. Bir
xonadonni o„rtacha yashash maydoni –30 m
2
. Turar joy uyni
ta‟minlash liniyasi to„la elektr yuklamasini aniqlash kerak.
1. 4-ilovadan jadval bo„yicha bir kvartirani solishtirma hisobiy elektr
yuklamasini aniqlaymiz (n=60)
P
kv.ud
=0,59 kVt/kv.
2. Liniyaning hisobiy aktiv yuklamasi aniqlanadi:
P
kv
=P
kv.ud
·n=0,59·60=35,4 kVt
3. Bino liniyasining to„la hisobiy yuklamasi aniqlanadi:
кВА
Ркв
Sкк
3
,
39
9
,
0
4
,
35
cos
25
4. Konditsionerlarni qo„shimcha quvvati hisobga olinadi:
P
qo„sh
=P
k.sol
·n·k
0
=0,8·60·0,3=14,4 kVt
S
qo„sh
=P
qo„sh
/cosφ=14,4/0,9=16kVA
Demak, bino liniyasining to„la hisobiy yuklamasi:
S=S
kv
+S
qo„sh
=39,3+16=55,3kVA
2-misol. O„rtacha maydoni 45 m
2
bo„lgan, qattiq yoqilg„i plitali, 3
qavatli, 20 kvartirali 4 ta bino, 1 ta transformatordan
ta‟minlanadi. TP shinosidagi to„la hisobiy yuklamani aniqlash
kerak.
1. 4-ilovadagi jadval bo„yicha 1 ta kvartirani solishtirma yuklamasi
aniqlanadi. Bunda kvartiralar soni 80ta va har m
2
qo„shimcha yashash
maydoniga (30 m
2
dan tashqari) 0,5% elektr yuklama oshirib olinadi:
P
kv.sol.
=0,58(1+0,005x15)=0,915 kVt/kv
2. Transformator uchun hisobiy aktiv yuklama:
P
kv
=0,915·4·20=73,1kVt
3. Transformator uchun to„la hisobiy yuklama:
S
kv
=P
kv
/ cosφ=73,1/0,95=77kVA
3 misol
Transformator punktiga ulangan:
- Quvvati P
I
=120 kVt bo„lgan bir smenali maktab;
- P
2
=60 kVtli bolalar bog„chasi;
- P
3
=130 kVtli oziq-ovqat do„koni;
- P
4
=50 kVli mayshiy xizmat kombinati.
TPdagi transformatorning 0,4 kV tarafidagi aktiv yuklama aniqlansin.
1. Eng katta hisobiy yuklama do„konining yuklamasi:
P
max
=P
mag
=P
3
=130 kVt
2. 9-ilovadan «K
i
» koeffitsientlari aniqlanadi:
bir smenali maktabda: K
1
=0,6;
bolalar bog„chasiga: K
2
=0,7;
26
maishiy xizmatga: K
4
=0,8.
3. TP shinosidagi hisobiy aktiv yuklama:
P
his.
+K
1
P
1
+K
2
P
2
+K
4
P
4
=130+0,6·120+0,7·60+0,8·50=274 kVt
4 misol. Elektr plitali 16 qavvatli 200 kvartirali turar-joy binosi (o„rtacha
yashash madoni 30m
2
) yuk ko„tarish qobiliyati 350 va 500 kg bo„lgan 6ta
lift uskunasiga ega. Binoning 1-qavvatida hisobiy quvvati P
2
=50 kVt
bo„lgan maishiy xizmat korxonasi bor. Bino 2 ta bir birini zaxiralaydigan
liniyalardan ta‟minlanadi. Biri kvartira iste‟molchilarini, ikkinchi esa – lift
uskunalari va maishiy hizmat korxonasini ta‟minlaydi.
Har qaysi liniyaning hisobiy quvvati normal va avariya rejimlarida
aniqlansin.
Lift uskunalarining texnik parametlari:
Elektrodvigatel______ AS 32-6/24, P
o„rn
=7 kVt;
Tormoz________________MP201, P
o„rn
=0,15 kVt.
Pasaytiruvchi transformatorlar:
TS-1,5/0,5
OSO-0,25
TT-0,63
380/220 V
380/24 V
380/0,5 V
P
o„rn.
=1,5 kVt
P
o„rn.
=0,25 kVt
P
o„rn.
=0,63 kVt
Elektrodvigatel uchun PV=40%
Normal rejimda liniyaning yuklamasi:
1. 4-ilovada jadvaldan 1ta kvartirani solishtirma yuklamasi (n=200)
P
kv.sol
=0,88 kVt/kv
2. Kvartirani ta‟minlanayotgan liniyaning hisobiy aktiv yuklamasi:
P
kv
=P
kv.sol.
·n=0,88·200=176 kVt
3. Lift iste‟molchilarining hisobiy yuklamasi:
P
h.l.
=0,75/7
4
,
0
+0,15+1,5+0,25+0,63/6=31,1 kVt
4. 9-ilovadagi jadvaldan aniqlaymiz: K
i
=0,8
5. Lift uskunalarini va maishiy xizmat korxonasini ta‟minlanayotgan
liniyaning aktiv yuklamasi:
P
h
=50+0,8·31,1=75 kVt
27
17-Ilova
_______________
Do'stlaringiz bilan baham: |