|
p = ( Rs.X + F Sip δz )1 F soś δu,
bunda x,u,ż – tutib turuvchi va ag‘daruvchi kuchlarning elkalari.
Himoya devoriqiyaliklarni mustahkamlash va ularning yuzasini shamollatish agentlari kirib qolishidan himoya qilish vazifasini bajaradi; tirgakli devordan farqli ravishda, u unchalik katta bо‘lmagan qalinlikka (0,5---1,5 m) ega bо‘ladi. Himoya devorining turg‘unligi mustahkamlanadigan pog‘onaning asosida poydevorni berkitish va uning ustui qismini ankerlash hisobiga erishiladi (2-rasm). Qalinligi 5—10 sm osma monolit yoki yig‘ma (plitalardan) temirbetonli yupqa devorlar darzsimon qoya va yarimqoya jinslari tо‘kilmalari hosil bо‘lishini bartaraf etish uchun quriladi. Tо‘ldirgichlarning mayda fraksiyalarini (8 mm.gacha) qо‘llab torkretlash natijasida olinadigan qiyalik yuzalarini izorlyasiyalovchi qoplamalar kо‘rinishidagi himoya qatlami torkret- beton deb, yirik fraksiyalardan foydalani (25 mm.gacha) qо‘llanilib olinganlari esa sachratma-beton deb ataladi. Torkret-betondan tayyorlanadigan himoya qatlami 65 mm.dan, sachratma-betonligi esa – 300 mm.dan oshmaydi.
Izolyasiyalovchi qoplamaning mustahkamligini oshirish va kichrayish kuchlanishlarini kamaytirish uchun torketlash simining diametri 2 –6 mm va katakchalarining о‘lchami 100 x 100 yoki 150 x 150 mm bо‘lgan temir tо‘r bо‘yicha amalga oshiriladi.
qiyalama pog‘onalar yuzalarining izolyasiyalovchi qoplami uchun mineral tо‘ldirgichli (kul, trepel, bо‘r, qum va b.), 30 % hajmdan oshmaydigan miqdordagi issiq bitumdan plyonkalar qо‘llaniladi. Bitumlashtirishda past yumshash haroratiga va yuqori о‘tkazuvchanlikka va egiluvchanlikk ega bо‘lgan bitumlar qо‘llaniladi.
Kontrfors –qoya qoplamalari jinslaridan tayyorlangan sochma inshshot bо‘lib, noishchi bortlar, kapttal transheyalar va yumshoq jinslar ag‘darmalarining pog‘onalari qiyaliklarini mustahkamlash uchun qо‘llaniladi. Mazkur usul eng oddiy,samarali, texnologik, kuchli va Karyerlarda qо‘llaniladigan boshqa kо‘chkiga qarshi inshootlarga qaraganda arzon hisoblanadi. Qiyaliklarini qoya jinslari bilan tо‘ldirish tirgakli devor va drenajli prizma sifatida xizmat qiladi, bо‘rtib ketishni va loyli jinslar oqovalarini bartaraf etadi, qiyalik yuzasini erozion buzilishlardan, filtrlovchi qiyalikni esa – muzlab qolishdan himoya qiladi, muzlar hosil bо‘lishi drenajli qurilmalarning ishlashi uchun normal sharoitlar ta’minlaydi.
Ushbu mustahkamlash usulining kamchiliklari: sochilma inshootning katta massasi va egallab turgan katta maydoni.
Kontrforslar yordamida Karyerning chegaraviy konturida qiyaliklar pog‘onalarining muhim talabi – pog‘ona kirimiga va nishabligida о‘yiq qilingandan sо‘ng yuk qо‘shish inshootining ushlanib qolishiga yо‘l qо‘ymaslik. Bunday holatda kon ishlarini olib borish boshqaruv va pog‘onani mustahkamlash pasportiga binoan amalga oshiriladi.
CHо‘ziqlik bо‘ylab nishablangmagan pog‘onani yalang‘ochlash uchun ruxsat etilgan kattalik qiyalik hisobi bilan aniqlanadi va zaboyda о‘yish-yuklash ishlarini amalga oshirish uchun zarur bо‘lgan minimal о‘lchamdan oshib ketmasligi kerak. Qiyalikning qisqa vaqt turishini hisobga olib kontrfors inshootigacha turg‘unlik zahirasining koyeffitsiyenti 1,1 teng (meyoriy qiymatdan kam) qilib qabо‘l qilinadi. Filtratsion deformatsiyalarni bartaraf etish uchun qiyalikda er osti suvlarining yuqori darajasida drenaj prizmasi va kontroforsekskavator zaboyini surish natijasida shakllantiriladi.
Kontrforslar tayyorlab qо‘yilgan qoya yoki yarim qoya asosga burg‘ilash-portlatish usuli bilan 1—1.5 m chuqurlikkatо‘kiladi. Bu esa kontrforsning asosdagi siljishiga qarshiligini oshiradi. Asosida ekskavatsiyaga tenglashadigan zaif jinslar mavjud bо‘lganda esa, о‘yish, kontrfors asosi sirpanish yuzasiga mos kelib qolmasligi uchun xuddi shu chuqurlikda amalga oshiriladi.
Qoziqli asos qurishkontrfors asosidagi siljish qarshiligini oshiradi. Poydevor ustki uchlari kontrfor etagidan 2—2,5 m chiqib turadigan pog‘ona asosida qoqilgan о‘yish tomoniga bir qator tik qiya qoziqlarining namoyon qiladi.
Kontrforslar parametrlari qiyaliklarning er yuzasidagi va chuqurlikdagi e usti suvlarining ta’siri va haroratning tebranishi bilan bog‘liq bо‘lgan deformatsiyalarini aniqlash uchun aniqlanadi, asosining ruxsat etilgan minimal eni va uning qiyaligining tikligi bilan, qoya jinslari tabiiy qiyaligining burchagiga (32—40 grad.) teng bо‘lgan kontrfors о‘rnatiladi.Kontrfors qatlamining minimal qalinligi β burchakli qiyalik yuzasining tanlangan nuqtasida vertikali (m) bо‘yicha, loyli jinslar bо‘rtish bosimining rivojlanishiga tо‘siqlik qiluvchi va nishablama yuzada kontrfors zarrachalari kuchlarini tutib turilishini ta’minlovchi zaruriy normal bosimning kattaligidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Yaqinlashgan qiymati quyidagi formula bо‘yicha aniqlanadi:
bunda -minimal normal bosim (kuchlanish), Mpa;
- kontrfors materialining solishtirma og‘irligi, kN1m;
β - pog‘ona qiyaligining nishablanish burchagi, grad.
Kontrforsning usti a (m) va pasti v (m) bо‘ylab eni, boshqa hisob qiymatlaridan oshib ketadigan bunday qiymati uchun qoya jinslarining tabiiy qiyaligi burchagini qurish yо‘li bilan aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
