Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «energetika va mashinasozlik» fakulteti

Kukunsimon yuk zijligi ρ, t/m^3
Lentaning kengligi В, mm bo’lganida roliklar orasidagi masofa lр mm
400	500	650	800	1000	1200
≤1	1600	1500	1400	1300		1200
1..2	1500	1400	1300	1200		1100
≥2	1400	1300	1200	1100		1000

Rolikli tayanchlarni markazlashtirish uchun ular orasidagi masofani 20 ... 25 m, elektr yuritma barabanidan esa birinchi markazlashtiruvchi rolik tayanchigacha – 3 ... 4 m masofani bosib o'tish tavsiya etiladi.

Rolikli tayanchlarning o'lchamlarini aniqlash jadvalda keltirilgan roliklar diametrini tanlash bo'yicha tavsiyalarga muvofiq amalga oshiriladi (4.11 – jadval) va rolikli tayanchlarning asosiy o'lchamlari 4.12 – jadvalda keltirilgan.

4.4 – jadval. Rolikli tayanchlarning konstruktsiyalari

4.11 – jadval. Roliklarning diametrlari.

Rolikning diametri D, mm	Lentaning kengligi В, mm	Tashilayotgan yukning zichligi ρ, t/m^3 dan ko’p emas	Lentaning harakat tezligi v, m/s, dan ko’p emas
63	300-800	≤ 1,00	≤ 1,25
89	400…650-800	1,60 1,60	2,00 1,60
108	400…650 800…1200	2,00 1,60	2,5 2,5
133	800…1200	2,00	2,5
159	800…1200	3,5	4,0

4.12 – jadval. Rolikli tayanchlarning asosiy o’lchamlari.

Lentaning kengligi В, mm	Rolikning diametri D, mm	Rolikning uzunligi		Kontruk tsiyaning kengligi E, mm	Roliklarning yon sirtga nisbatan og’ish burchagi α1, grad.	Rolikli tayanchning massasi (taxminiy) mр, kg
		L, mm	L1, mm			Bo’lmali	To’g’ri
300	63	400	-	600	-	15	10
400	63, 89, 108	500	160	700	10, 20, 30	15…22	12
500		600	200	800		18…24	12…15
650	63, 89, 108, 133	750	250	950		20…35	15…24
800	89, 108, 133, 159, 194	950	315	1150		35…95	25…36
1000	89, 108, 133, 159, 194	1150	380	1350	10, 20, 30, 45	18…108	32…48
1200		1400	465	1600		50…132	38…52

Konveyerning harakatlanuvchi elementlarining solishtirma og'irligini aniqlash.
Tashilayotgan yuk hosil qiluvchi konveyer yo'lining bir metr uzunligiga to’g’ri keladigan yuklanish (og’irlik) quyidagi formulalar bo'yicha hisoblanadi:

1. 
   Kukunsimon yuk uchun
   

2. 
   Donali yuklar uchun
   

bu yerda a – donali yuklar uchun qo'shni yuklar orasidagi masofa, m.

Konveyr lentasi bo’ylab yuklanishning taqsimlanishi:

q_л = 0,011· B · δ, N/m;

B – lentaning kengligi, mm;

δ – lentaning kengligi, mm.

Konveyr lentasining yuk bilan va yuksiz qaytib keladigan qismlaridagi aylanadigan roliklarda taqsimlangan yuklanishlar:

1. 
   
   
2. 
   
   

Konveyerning tortish kuchini hisoblash

Konveyerning tortish kuchini hisoblash konveyerning butun marshruti bo'ylab lenta harakatiga qarshilik kuchlarini ketma – ket yig'ish usuli bilan amalga oshiriladi. Yo'lning konturi qarshilik turiga ko'ra alohida uchastkalarga bo'linadi: tekis chiziqli (gorizontal, qiyali) qisimlar, rolik yoki barabanlardagi lentaning burilish qisimlari, yuk ortish yoki tushirish bo'linmalari. Raqamlash va hisoblash lentaning elektr yuritmasi barabanidan sirpanib chiqish joyidan boshlanadi (1 – nuqta) va yo'lning butun konturi bo'ylab, lentaning so'nggi nuqtasi yo’naltirish barabaniga (8 – band) o'tguncha davom etadi.

4.- rasm - Har xil qarshiliklarga ega bo'laklarga bo'lingan konveyer marshrutining sxemasi.

Gorizontal to'g'ri harakatlanish uchastkalarida lentaning harakatiga qarshilik kuchlarini aniqlash konveyr lentasining yuk bilan va yuksiz harakatlanuvchi qismlari uchun (1-2; 3-4 hamda 5-6; 7-8 qismlar) alohida – alohida hisoblanadi.

Lentaning yuk bilan (yuqori) va yuksiz (pastki) harakatlanuvchi qismlaridagi harakatga qarshilik quyidagi formulalar bo'yicha hisoblanadi:

Bu yerda q_гр, q_л, q_р.р,q_р.х – mos ravishda harakat elementlari yuk, lenta, ishchi roliklar va konveyr lentasining yuksiz (pastki) qismlarining solishtirma og’irligi, N/m.

l_г, H – lentaning qaralayotgan gorizontal to'g'ri harakatlanish uchastkalarining gorizontal va vertical proeksiyalari, m;

ω_р , ω_х – rolikli tayanchlarning lenta harakatiga qarshilik koeffitsientlari ( 4.13 – jadval).

Yuqoridagi formulalarda yukning yuqoriga qarab harakatlanishida“musbat”, pastga harakatlanishida “manfiy” ishoralar olinadi.

4.13 – jadval. Rolikli tayanchlarning lenta harakatiga qarshilik koeffitsientlari

Ish sharoitlari	Rolikli tayanchlarning koeffitsienti w
	To’g’ri (tekis)	Желобчатых
yaxshi o’rta og’ir	0,018 0,022 0,035	0,020 0,025 0,040

Izoh: ish sharoitlarining xususiyatlari variant asosida qabul qilinadi.

1. 
   Lentali konveyrni hisoblash
   

Lentali konveyrning unumdorligi (m³/soat):

Bu yerda: Q_talab – talab qilingan unumdorlik, tonna/ soat;

γ- tog’ jinsining zichligi, tonna /m³.

Lentaning kengligi:

В = 1000(mm) = 1,0 (m)

С – konveyrning qiyalik burchagiga bog’liq tuzatish koeffitsienti (qiyalik burchagi β = 0° da С = 1).

= 2 (m/s) – transport tezligi – korxona ma'lumotlariga ko'ra.

Og'irlik xususiyatlari.

Yukni tortish kuchi (N/m):

Bu yerda: g — erkin tushish tezlanishi, g = 9,81 (m/s²);

Q_talab– talab qilingan unumdorlik, Q_тс tonna/ soat);

- tashish tezligi, (m/s).

Kengligi l (m) bo'lgan m (kg/m²) og'irlikdagi РТЛ – 1500 lentasining tortishish kuchi (N/m) ni aniqlaymiz:

Bu yerda: m – 1 m² lentaning massasi ленты, (kg/m²) [10]

Roliklarni yuk bilan aylanuvchi qismining tortish kuchini aniqlaymiz (N/m):

Bu yerda: – yuk bilan aylanuvchi qism uchun 3 rolikli tayanchning og'irligi, ( = 50 (kg); [10]

– 3 rolikli tayanchlar orasidagi masofa, (mm) [10]

Yuksiz aylanadigan qismlar roliklarining tortish kuchi (N/m):

Bu yerda: - – yuksiz aylanuvchi qism uchun bir rolikli tayanchning og'irligi, =21,5 (kg); [10]

- konveyer uchastkasining uzunligi va kattaligi bilan o'zaro bog'liq bo'lgan yuksiz aylanuvchi qism uchun bir rolikli tayanchlar orasidagi masofani = 3 (m)ga teng deb olamiz.

Lenta harakatiga qarshilik – bu konveyerning uzunligi bo'ylab paydo bo'lgan taqsimlangan (chiziqli) va jamlangan (mahalliy) qarshiliklarning yig'indisi. Qarshilik yuritma barabanida lenta harakatining boshlanish nuqtasidan uning harakat yo’nalishi bo’ylab qismlardagi qarshiliklarni ketma – ket qo’shib borish orqali aniqlanadi.

Yuk ortilgan lentaning harakatga qarshilik kuchi (N):

Buyerda: - rolik tayanchlar bo'ylab harakatlanishning solishtirma qarshiligi koeffitsienti, u roliklarni o'rnatish chastotasiga,roliklarning podshipniklari holatiga, konveyer lentasining elastik – yopishqoqlik xususiyatlariga, tashilayotgan yuklarning fizika – mexanik xususiyatlariga, harakat tezligiga, atrof – muhit harorati va boshqa ko'plab omillarga bog'liq, = 0,032.

Yuksiz lentaning harakatga qarshilik kuchi (N):

Yuklash punkitidagi qarshilik shartli ravishda lentaga tushayotgan yukning kinetic energiyasi va uning lenta hamda yonaltiruvchi qanot (борты) larga ishqalanishiga bog’liq (kN):

Bu yerda: - yukning boshlang’ich tezligi, (m/s);

- lentaning tezligi, (m/s);

k – yukning yuklash varonkasi devorlarida ishqalanishidan yuzaga keluvchi qarshilikni hisobga oluvchi koeffitsient, = l,4

Lentaning tarangligi kanveyr konturi nuqtalaridan o’tishi orqali aniqlanadi. Buning uchun konveyerning konstruktsion sxemasi chiziladi, qo'zg'alish joyi tanlanadi va lentaning barcha egilish nuqtalari harakatlantiruvchi barabandan qochish joyidan boshlab uning harakat yo'nalishi bo'yicha raqamlanadi. Harakatlanuvchi lentaning qo'zg'atish barabanidan taranglilik kattaligi aylana kuchini ishqalanish kuchi bilan o'tkazish sharti asosida aniqlanadi. Harakatlanayotgan qismning tarangliligi S1 bilan belgilanadi va lentaning taranglik diagrammasini tuzishda u shartli nol sifatida qabul qilinadi.

Konveyerni harakatlantrish uchun zarur bo'lgan tortish kuchi ishqalanish kuchlari yordamida uzatiladi:

Bu yerda: , – barabanga kirib kelayotgan va barabandan qochib ketayotgan lenta qismlaridagi taranglik, (N)

μ–baraban va lenta o'rtasidagi yopishqoqlik koeffitsienti.

Buyerda: m–1 m²lentaning mаssа, (kg/m²) [10]

Bittabarabanliyuritmaningbarabanilentabilankontaktdabo’lishburchaginiα=180° vasilliqrezinabilanqoplanganbarabanuchunishqalanishkoeffitsientiniμ =0,35 gatengdebqabulqilamiz. Ushbushartlaruchuntortishfaktoriеμα=3 gatengbo’ladi; [14]

K_т– ishqalanishkuchlariuchunzaxirakoeffitsientiK_т = 1,15 – 1,2; K_m=1,2 gatengdebqabulqilamiz.

Tortish kuchi:

Dvigatel valining quvvati (kVt):

Bu yerda: η_м – reduktorning FIK, η_м=0,9; - lentaning tezligi, =2 m/s).

Lenta tarangliligi tenglamasini lentaning yuk ortilgan qismidagi eng kichik taranglikka ega bo’lgan nuqtasi uchun tekshiramiz (konveyrning kinematik sxemasidagi 4 – nuqta S₄ (kN)).

Bu yerda: q- yukni og’irlik kuchining qiymati, kN;

q_л’ - lentaning og’irlik kuchining qiymati, kN;

- lentaning yuk ortilgan qismlarining roliklari tayanchlari orasidagi masofa, m.

S₄>S_zp(min)