Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universiteti Gazni qayta ishlash texnologiyasi Kurs loyihasi

Adabiy sharh
Nefft va tabiiy gazlar tarkibida nordon komponentlardan - uglerod dioksidi (CO2), vodorod sulfid (H2S), shuningdek oltingugurt organik birikmalari - uglerod sulfidi (COS), uglerod disulfid (CS2), merkaptanlar (RSH), tiofenlar bo'lishi mumkin. Uglerod dioksidi, vodorod sulfidi va merkaptanlar metall korroziyaga uchratadi katalizatorlarni zaharlaydi, uglevodorod gazlaridan foydalanadigan katalitik jarayonlarning samaradorligini pasaytiradi.
Vodorod sulfidi, merkaptanlar, uglerod sulfidi juda zaharli moddalardir. Gaz yoqilg'isida mavjud bo'lgan karbonat angidrid, yoqilg'ining yonish issiqligini pasaytiradi.
Ammo uglevodorod gazlarini tozalashda qayta tiklangan kislotali komponentlar, masalan, oltingugurt va oltingugurt kislotasini ishlab chiqarishda xomashyo sifatida ishlatilishi mumkin.
Neft va tabiiy gazlarni vodorod sulfididan, karbonat angidriddan va boshqa oltingugurt va kislorod o'z ichiga olgan birikmalardan tozalash uchun absorbsiya jarayonidan foydalaniladi.
Tozalash usulini tanlash ralashmaga bog'liq bo'ladi, chunki jarayonning texnologik sxemasi va texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari uning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq.
Fizik absorbsiya jarayonida gazlar bilan kontaktga kirishuvchi noorganik (suv) va organik ( propilen karbonat, dimetil efir va b.) suyuq aralashmalardan foydalaniladi.
Fizik absorbsiyaning kamchiligi shundaki aralashma uglevodorodlarni juda yaxshi yutganligi sababli, qo'shimcha alkiliaminli tozalash o'tkaziladi.
Kimyoviy absorbsiya jarayoni - gazlarni tozalashda alkanolaminlarning suvli eritmalari gazlar bioan kontakti natijasida yuzaga keladi. Absorbent sifatida monoetanolamin (MEA), dietanolamin (DEA), diizopropanolamin (DIPA), diglikolamin (DGA) va boshqalar ishlatiladi. Kiruvchi tarkibiy qismlar reagentlar bilan kontakt qilganda kimyoviy reaktsiGaz yoki bug‘larni gaz yoki bug‘li aralashmalardagi komponentlarining
cuyuqlikda yutilish jarayoni absorbsiya deb nomlanadi. Yutilayotgan gaz yoki
bug‘ absorbtiv, yutuvchi suyuqlik esa – absorbent deb ataladi. Ushbu jarayon
selektiv va qaytar jarayon bо‘lib, gaz yoki bug‘ aralashmalarini ajratish uchun
xizmat qiladi.
Absorbtiv va absorbentlarning о‘zaro ta’siriga qarab, absorbsiya jarayoni 2
ga bо‘linadi: fizik absorbsiya; kimyoviy absorbsiya (yoki xemosorbsiya).
Fizik absorbsiya jarayonida gazning suyuqlik bilan yutilishi paytida
kimyoviy reaksiya yuz bermaydi, ya’ni kimyoviy birikma hosil bо‘lmaydi. Agar,
suyuqlik bilan yutilayotgan gaz kimyoviy reaksiyaga kirishsa, bunday jarayon