Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «elektronika va avtomatika» fakulteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI


«ELEKTRONIKA VA AVTOMATIKA» FAKULTETI


«ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARINI AVTOMATLASHTIRISH» KAFEDRASI

«Sohaning texnologik o‘lchashlari va asboblari» fanidan

« Вазнли зичлик ўлчаш воситалари » mavzusida





Bajardi: 14as guruh talabasi
To’laganov A.A.
Rahbar: ass. Ortiqov E.E.
Toshkent – 2022
Режа:

1. 
   Зичлик ва уни ўлчашда ишлатиладиган воситалар тўғрисида умумий тушунчалар.
   
2. 
   Қалқовичли зичлик ўлчаш воситалари ва уларнинг ишлаш принципи.
   
3. 
   Вазнли зичлик ўлчаш воситалари ва уларнинг ишлаш принципи.
   
4. 
   Қовушқоқлик тўғрисида умумий тушунчалар.
   
5. 
   Капиллярли қовушқоқлик ўлчаш воситалари.
   

Моддаларнинг зичлиги технологик маҳсулотнинг сифатини, баъзи ҳолларда эса таркибини ҳам характерловчи асосий параметрлардан ҳисобланади. Зичликни автоматик ўлчаш асбоблари кимё, озиқ-овқат ва бошқа саноат тармоқларидаги бир қатор жараёнларни комплекс автоматлаштиришдаги муҳим элементлардандир. Масалан, буғлатувчи қурилмалар, абсорбер, дистилляцион, ректификацион қурилмалар ва бошқа аппаратуралар ишини назорат қилиш ҳамда бошқариш зичликнинг узлуксиз ўлчаб турилишини талаб қилади. Баъзи ишлаб чиқаришда суюқликларнинг зичлиги эриган модда концентрациясини аниқлаш мақсадида ўлчанади.
Модда массасининг ҳажмга нисбати зичлик дейилади, яъни
(10.1)
бу ерда ρ – зичлик, кг/м³, т – модданинг массаси, кг; V – модданинг ҳажми, м³.
Суюқликнинг зичлиги ҳароратга боғлиқ ва нормал (20° С) ҳароратда қуйидаги формула билан ҳисобланади:
(10.2)
бу ерда ρ_t – суюқликнинг иш ҳароратидаги зичлиги, кг/м; β – суюқлик ҳажмий иссиқлик кенгайишининг ўртача коэффициенти 1/°С; t – суюқликнинг температураси, °С.