Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektrodinamika va radioto

3. Radioaloqa usullari

Ma’lumki, xabarni ifodalovchi elektr signallari past chastotali bo‘lib, fazoda tarqalish xususiyatiga ega emaslar. Past chastotalarda sanoat shovqinlarini (sanoat tarmog‘ini 50 Hz li foni, avtoulovlar va elektr motorlarini uchqunli halaqitlari) darajasi katta bo‘ladi. Shuning uchun past chastotali signallarni elektr simi yoki kabel tarmoqlari orqali uzatish mumkin.

Axborotni simsiz uzatish uchun maxsus yuqori chastotali to‘lqinlar ishlatiladi. Bu to‘lqinlar axborotni tashuvchi signallar deyiladi.

Tashuvchi to‘lqinlarda axborot bo‘lmaydi, lekin ular antenna orqali yaxshi nurlantiriladi va fazoda yaxshi tarqalish xususiyatiga ega. Shu tufayli ularni yordamida axborotni fazoda uzatish mumkin.

Buning uchun axborot tashuvchi to‘lqinni birorta parametriga (amplituda, shastota, faza) U(t) = U_m cos(t + ) ko‘rinishidagi modulyatsiya orqali kiritiladi. Buning natijasida tashuvchini amplitudasi U_m, chastotasi  yoki fazasi , uzatilishi kerak bo‘lgan axborotni ifodalovchi birlamchi signal ta’sirida o‘zgaradi.
Radioaloqa tizimini (qurilmasini) strukturaviy sxemasi 16.1-rasmda keltirilgan.

16.1-rasm. Radioaloqa tizimini strukturaviy sxemasi

Struktura sxemadagi har bir kaskadni o‘z vazifasi bor. Uni birontasi bo‘lmasa, radioaloqa ham bo‘lmaydi.

Modullashtirilgan yuqori chastotali to‘lqinlar ikkilamchi signallar deb ataladi.

Yuqori chastotali tashuvchi signallarni past chastotali signallar bilan modulyatsiya qilish, bu uzatilayotgan xabarni ifodalovchi birlamchi signallar spektrini radiochastota sohasiga o‘tkazishdir (16.2-rasm).

16.2- rasm. Birlamchi va modullashtirilgan signallar spektri

Bu yerda F- xabar, ya’ni birlamchi signal chastotasi, f_t- tashuvchi signal chastotasi.

Eng oddiy holda xabar elektr signaliga mikrofon orqali o‘zgartiriladi.

Radioaloqa talab qilingan masofada bajarilishi uchun, uzatuvchi qurilmada quvvat kuchaytirgichi mavjud bo‘lishi kerak. Uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalarda antenna bo‘ladi.

Qabul qiluvchi qurilmani kirish qismida, tanlovchi kuchaytirgich bo‘lib, u antenna qabul qilgan barcha signallar qatoridan, keraklisini tanlab kuchaytiradi.

Demodulyator (detektor) qabul qilingan va modullashtirilgan signaldan xabarni ifodalovchi birlamchi signalni ajratadi.