Ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети

Қиёслаш схемаси – бирлик ўлчамини эталондан ёки дастлабки намунали ўлчаш воситасидан ишчи ўлчаш воситаларига узатиш воситалари, услублари ва аниқлигини кўрсатувчи белгиланган тартибда тасдиқланган ҳужжат.
Қиёслаш схемалари қўлланиш соҳаларига қараб қуйидаги турларга бўлинади:

• 
  давлат қиёслаш схемалари;
  
• 
  ҳудудий қиёслаш схемалари;
  
• 
  Локал қиёслаш схемалари.
  

Давлат қиёслаш схемалари мамлакатда қўлланувчи маълум физик катталикнинг барча ўлчаш воситаларига қўлланилади, яъни давлат миқёсида бирлик ўлчамлари тўғрисидаги маълумотларни узатиш кетма-кетлигини ўрнатади.
Давлат қиёслаш схемалари метрологик идоралар томонидан ишлаб чиқилади. Улар бирламич ва махсус эталонларни бошланғич қилиб белгилайди.
Ҳудудий қиёслаш схемалари маълум бир ҳудуд ичида қиёслаш ўтказиладиган ўлчаш воситаларига нисбатан қўлланилади. Ҳудудий қиёслаш схемалари давлат эталонлар маркази билан келишилади ва ўша худуд раҳбарияти томонидан тасдиқланади.
Локал қиёслаш схемаси давлат метрология хизматининг айнан бир идораси ёки юридик шахсларнинг метрологик хизмати идораси томонидан қиёслаш ўтказиладиган ўлчаш воситаларига нисбатан қўлланилади. Локал қиёслаш схемаси “Ўзстандарт” агентлиги билан келишилган ҳолда юридик шахсларнинг метрологик хизмати томонидан ишлаб чиқилади.
Қиёслаш схемалари тўғрисидаги асосий маълумот ГОСТ 8.061-2007 да келтирилган.
Бирлик ўлчами тўғрисидаги маълумотларни узатиш схемаси 6.1-расмда келтирилган.
Чизмада қиёслаш схемаси кўрсатади:

• 
  ўлчаш воситасининг номини ва қиёслаш усулини;
  
• 
  физикавий катталик қийматининг диапазонини ёки номинал қийматини;
  
• 
  ўлчаш воситасининг йўл қўядиган хатолик қийматини;
  
• 
  қиёслаш усулининг йўл қўядиган хатолик қийматини.
  

Қиёслаш схемаси чизмаси воситаларнинг кетма-кет жойлашишини кўрсатади ва улар штрихли чизиқлар билан ажратиб кўрсатилади. Ҳар бир жой ўз кетма-кетлиги бўйича номига эга бўлиши керак: “Давлат эталони” ёки “Эталон” (иккиламчи эталон); “Ишчи эталон”, “Ишчи ўлчаш воситаси”.
Қиёслаш схемасини тузиш ва унинг мазмуни ГОСТ 8.061-80 “Қиёслаш схемаси. Мазмуни ва тузиш” да ўрнатилган.