Islom dinida mazhablar: Sunniylik va shialik

Islom dinida shialik

Sunniylik

• Eng katta guruh (jami 90% ga yaqini sunniylar guruhidir. Ular Payg‘ambarimiz yo‘lidan boradilar va u zotning buyuk missiyasini tan oladilar.Dinning bu yo'nalishi uchun Qur'ondan keyin ikkinchi asosiy kitob sunnatdir. Dastlab uning mazmuni og‘zaki tarzda yetkazilgan, keyin esa hadis shaklida rasmiylashtirilgan. Ushbu yo'nalish tarafdorlari o'zlarining e'tiqodlarining bu ikki manbasiga juda sezgir. Agar Qur'on va Sunnatda biron bir savolga javob bo'lmasa, odamlar o'z fikrlariga ko'ra qaror qilishlari mumkin.Sunniylar shia, salafiy va boshqa oqimlardan hadis tafsiriga yondashishlari bilan ajralib turadi. Ba'zi mamlakatlarda Payg'ambarning hayotiy misollariga asoslangan ko'rsatmalarga amal qilish to'g'ridan-to'g'ri solihlik mohiyatini tushunishgacha borgan. Hatto erkaklarning soqolining uzunligi ham, kiyim-kechak detallari ham sunnat ko'rsatmalariga to'liq mos kelishi kerak edi. Bu ularning asosiy farqidir.

Sunniylik

• Ahli sunna val jamoa» sunniylik deb ham nomlanadi. Buning o‘ziga xos, boshqalardan ajralib turadigan jihatlari barcha sahobiylarni yaxshi ko‘rish, kishini katta gunoh qilgan bo‘lsa ham musulmon deb hisoblash, agar u vafot etsa, janoza o‘qish, odil va zolim podshohga qarshi chiqmaslik, Allohning sifatlarini inkor qilmaslik va hokazo. Biroq ilk davrlarda musulmon olimlari tomonidan yakdil fikrga ega bo‘lgan musulmonlarning aqidasi ishlab chiqilmagani bois, «to‘g‘ri e’tiqod qilish» va «bid’at» to‘g‘risidagi tasavvur shia va xorijiylarning paydo bo‘lganidan keyin tizimga solindi. Xorijiylar xalifa Alining qo‘shinidan ajrab chiqqan va «ahli sunna val jamoa» e’tiqodiga to‘g‘ri kelmaydigan ekstremistik qarashlarni ilgari surgan murosasiz guruh. Bunda ular xalifa Alini kelishuvchilikda ayblab, undan ajralib ketganlar va xalifaga ham, Muoviyaga ham qarshi urush ochganlar. Xorijiylikning eng katta xatarli tomoni o‘z saflariga qo‘shilmaganlarni «dindan qaytgan»likda ayblashlari va ularning talqinidagi islom qoidalariga rioya qilmagan har qanday rahbarga bo‘ysunmay, unga qarshi kurashish zarurligini ta’kidlashlari bo‘lgan. Buning natijasida juda ko‘plab qonlar to‘kilgan. Odamlarni kofirga chiqarish va ularga qarshi «jihod» qilish g‘oyasini ishlab chiqib, terror amaliyotini boshlab bergan. Bugungi kundagi ISHID, Boko haram va shunga o‘xshash boshqa terroristik tashkilotlarning uslublari aynan xorijiylik «an’ana»larining zamonaviy ko‘rinishidir.