Islamova Moxichexraning "Eng yaxshi dars ishlanmasi"

Dars bosqichlari	Metodi
vaqti
1	Tashkiliy qism	Salomlashish, she’riy usulda davomad olish	4 minut
2	O’tgan mavzuni mustahkamlash	Baliq skeleti	5 minut
3	Yangi mavzu bayoni	Demonstratsiya, taqdimot	20 minut
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	Damino, “Bo’sh o’tirma, bosh qotir”	10 minut
5	O’quvchilarni baholash	Rag’bat kartochkalari asosida	4 minut
6	Uyga vazifa	Yangiliklar to’plab kelish, qoidalarni yod olish	2 minut

“Psixologik muhit yaratish.”

Savol: Nima uchun azon qatlamining yimirilishi aynan Antarktida osmonida kuzatilgan? Antarktida muz bilan qoplangan, hech kim yashamaydi, hech qanday ishlab chiqarish yo’q. Lekin nima uchun aynan shu hududda eng katta tuynuk hosil bo’lgan?

II. O’tgan mavzuni mustahkamlash: Baliq skeliti metodi orqali mustahkamlanadi.

So’zlarini baliq skelitiga “Turli muhitlarda elektr toki” bobiga oid so’zlar joylashtirib chiqiladi. Har bir yozgan so’zning ta’rifi va izohi keltiriladi.

III. Yangi mavzu bayoni:

“Magnit” so’zi kichik Osiyodagi qadimiy Magnesiya shahri nomidan kelib chiqqan. Bu yerda topilgan temirni tartuvchi toshni “Magnesiya toshi ” deb atashgan. Buyuk vatandoshimiz Abu Rayhoh Beruniy (973-1047) O’z asarlarida magnitni “ohangrabo- temir tortuvchi” deb atagan. Tabiiy magnit uzoq vaqt ta’sir ettirilganda magnitlangan po’lat bo’laklari sun’iy magnitlar deb ataladi. O’zining magnitlangan holatini uzoq vaqt yo’qotmaydigan jism doimiy magnit yoki oddiygina qilib magnit deb ataladi.

Ingliz shifokori Uilyam Gilbert (1544-1603) 1600-yilda nashr etilgan “Magnit, magnit jismlar va ulkan magnit- Yer haqida” nomli kitobida magnitning xossalari keltirilgan:

1. Magnit turli qismlarining tortish kuchi har xil bo’lib uning chekka uchlari- qutblarida tortish kuchi eng kattadir.

2. Magnit ikkita -shimoliy va janubiy qutbga ega bo’lib, bu qutblar xususiyatiga ko’ra turlichadir.

3. Turli qutbli magnitlar bir-biriga tortiladi, bir xil qutbli magnitlar bir- biridan itariladi.

4. Erkin holda ipga gorizontal holda osib qo’yilgan magnit qutblari Yerning shimol va janub tamonlarini ko’rsatadi.

5.Bir qutbli magnitni hosil qilib bo’lmaydi.

6. Yer shari ulkan magnitdir.

7. Kuchli qizdirilganda tabiiy magnitlarning ham, sun’iy magnitlarning ham magnit xossalari yo’qoladi.

8. Magnitlar shisha, charm va suv orqali o’z ta’sirini ko’rsatadi.



Magnit maydon. Magnit atrofida maydon mavjuddir. Bu maydon magnit maydon deb ataladi. Magnit maydonda temir qirindilari joylashgan chziqlar magnit kuch chiziqlarini bildiradi. Magnitning janubiy qutbi “S” harfi bilan, shimoliy qubi “N” harfi bilan belgilanadi.Inlizcha “south-janub”, “north-shimol” degan ma’nolarni anglatadi. Magnit kuch chiziqlari yo’nalishi qilib N qutbdan S qutbga tamon yo’nalgan chiziqlar qabul qilingan.



Yoysimon magnit To’g’ri magnit

N – magnitning shimoliy qutbi S – magnitning janubiy qutbi
Buni eslab qoling! Magnitlanishni tushunish!

Har xil ismli magnitlar tortishadi, bir xil ismli magnitlar itarishadi.

Magnit chiziqlari yopiq chiziqlardir. Barcha magnit chiziqlari “N” dan chiqadi, “S”ga kiradi, magnit ichida birlashadi

Bir qutbli magnit yaratib bo’lmaydi. Agar magnit ikki bo’lakka bo’linsa, uning har biri ikki qutbli bo’lib qoladi

Yerning magnit maydoni. Yernig janubiy magnit qutbi “S” – 75^o shimoliy kenglik va 99^o g’arbiy uzunlik yaqinida, yer sharining shimoliy geografik qutbidan taxminan 2100 km uzoqlikda joylashgan.

Yerning shimoliy magnit qutbi “N” – yerning janubiy geografik qutbi yaqinida bo’lib, 66,5^o janubiy kenglik va 140^o sharqiy uzunlikda joylashgan.

Kompas yer sharining shimoliy magnit qutbini ko’rsatadi.

Magnitlar hosil bo’lishiga qarab 2 turga bo’linadi:

1.Tabiiy magnitlar: Magnitli temir

2.Sun’iy magnitlar: Nikel, Kobalt,Po’lat qotishmalar

Bilib qo’ygan yaxshi! Qo’shimcha ma’lumot.

Magnitli temir FeO(31%)·Fe₂O₃ (69%)

Temir (Fe) Kobalt(Co) Nikel (Ni)

T emir Fe + С (2, 14% dan ko’p emas)

+

Magnit hosil bo’lishida 0,03% dan kam emas

O’tgan asrning oxirlarida aniqlashdiki, temirga 3 % volfram aralashtirilsa uning

magnitlik xususiyati 3 marta ortar ekan. Agar unga kobalt ham qo’shilsa yana 3 martaga ortadi.

Eng yaxshi magnit qotishma alniko bo’lib, u alyuminy, nikel va kobaltning aralashmasidir. Alniko magnit yordamida massasi o’zidan 500 marta katta massadagi yukni ko’tarish mumkin.

69-48% 20-34 % 11-18 %

Yanada kuchli magnit magniko qotishmasidan tayyorlangan magnitdir (temir 24% Со,14% Ni, 8% Al, 3% Cu) , Magnikodan tayyorlanga magnit yordamida massasi o’zidan 5000 marta katta massadagi yukni ko’tarish mumkin.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash.

“Damino” o’yini orqali yangi mavzu mustahkamlanadi.

1ta savol 1ta qoida bitta kartochkaga teng ikkiga bo’lib joylashtirilgan bo’ladi. Guruhlar bu ketma-ketlikni to’g’ri joylashtirib chiqishi lozim bo’ladi.

Birinchi va to’g’ri joylashtirgan guruhga rag’bat kartochkasi beriladi.

“Bo’sh o’tirma, bosh qotir” metodi orqali yangi mavzu mustahkamlanadi. Bu metodda atamalarning harflarini o’rni almashtirilgan holda bo’ladi. Buni o’quvchilar to’g’ri joylashtirishi lozim bo’ladi.

V. O’quvchilarni baholash.

Darsda faol ishtiroki va rag’bat kartochkalari orqali baholanadi.

VI.Uyga vazifa:

Qoidalarni yod olish. Yangi ma’lumotlarni to’plash.