Ishsizlik tushunchasi va ishsizlik darajasining o‘lchanishi

Davriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida ishchi kuchiga 
bo‘lgan talabning kamayishidan paydo bo‘ladi. Davriy pasayish tovar va xizmatlarga 
bo‘lgan yalpi talabning kamayishini, shunga muvofiq, yalpi tatalabning kamayishini, 
va oqibatda aholining ish bilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o‘sishini bildiradi. 


To‘la ish bilan bandlik ishchi kuchining 100 foiz ish bilan ta’minlanganligini 
bildirmaydi. Aksincha, friksion va strukturali ishsizlik ilojsiz hol bo‘lganligini 
hisobga olsak, biz mutlaq to‘la ish bilan bandlilikka erishib bo‘lmasligini tushunamiz. 
Agarda davriy ishsizlik bo‘lmasa, u holda to‘la ish bilan bandlilikka erishiladi. 
To‘la ish bilan bandlik davridagi ishsizlik, ishsizlikning tabiiy darajasi deyiladi.
3

Bunga ish qidiruvchilar soni bo‘sh ish joylari soniga muvofiq kelsagina erishish 

mumkin. Ishsizlikning tabiiy darajasi friksion va tarkibiy ishsizlik yig‘indisiga teng 
bo‘ladi. 
Ishsizlikning tabiiy darajasi doimiy emas, chunki u iqtisodiy vaziyat, qonun va 
milliy an’analar bilan bog‘liq holda o‘zgarib turadi.
1
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 37 

2
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 180 

3
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 177 

5 
Ishsizlikning tabiiy darajasi mamlakatdagi oxirgi o‘n yilda mavjud bo‘lgan 

haqiqiy ishsizlik darajasi va keyingi o‘n yil uchun prognoz qilib hisoblangan ishsizlik 

darajalarining o‘rtacha miqdori sifatida belgilanadi. Umumiy holda ishchi kuchi ish 
bilan band va faol ish qidirib yurgan ishsizlarga bo‘linadi.