Ishqqa oid qirq qoida

Bir bo'sa tortiq et, ey yor, ishqi otashim, 

Labing sharobidan kuygil, aylansin boshim. 

 

Lekin bu qorovulning g'azabini faqat 

kuchaytira- yotgan edi. Qancha baland ovozda 

kuylasam, u meni shuncha qattiqroq urardi. Bir 

odam ichiga shuncha g'azab jo bo'lishi sira 

xayolimga kelmagan edi. 

- Etadi, Beybars! - ko'rqib ketgan ikkinchi 

qorovulning ovozini eshitdim men. - To'xta! 

Savalash qanday to'satdan boshlangan bo'lsa, 

shunday to'satdan to'xtadi. Men ularning 

ketidan nimadir aytishni istar edim, lekin 

og'zim to'la qon bo'lgani uchun biron so'z ayta 

olmadim. Qornim og'rirdi va nima 

---

bo'layotganimni tushunishga ulgurmayoq qayd 

qilib yubordim. 

- Sen tamom bo'lgan odamsan, - dedi menga 

Beybars. 

- Lekin men qilgan bu ish uchun sen meni 

emas, o'zingni ayblashing kerak. 

Qorovullar menga orqalarini o'girishdi va 

qorong'u tomonga yurib ketishdi. 

Yerda qancha yotganimni bilmayman. Balki 

ikki daqiqa o'tgandir yo balki kechasi bilan 

yotgandirman. Vaqtning ma'nosi, umuman, 

barcha narsalarning ma'nosi qolmagan edi. 

Meni qorong'uda qoldirib, Oy ham yana 

bulutlar ortiga berkingan edi. Men hayot bilan 

o'lim orasida edim va endi menga hammasi 

baribir edi. Keyin karaxtlik holati o'tib ketdi va 

qattiq og'riq boshlandi. Og'riq to'lqin kabi 

chayqalib kelardi, boshim guvillardi, butun 

vujudim misoli olovda yonardi. Va men 

yaralangan hayvon kabi uvillab yubordim. 

Xushimdan ketdim, shekilli. O'zimga 

kelganimda, ishtonim xo'l va undan siydik hidi 

---

anqirdi. Butun tanam qattiq og'rirdi. Xudodan 

yo jonimni olishini, yoki may ichishga imkon 

berishini iltijo qila boshladim va shunda 

yaqinlashib kelayotgan qadam tovushlarini 

eshitdim. Yuragim shoshilinch urib ketdi. Bu 

kim bo'ldi? Ko'chada yurgan bolalardanmi? 

O'g'rimi? Yo qotilmi? Ammo o'ylab qoldim: 

Nimadan qo'rqayapman o'zi? Shu holatimdan 

yomoni bo'lmaydi-ku axir! 

Qorong'ulikdan baland bo'yli ozg'in besoqol 

dar¬vish chiqib kela boshladi. Yonimga 

cho'kib mening o'tirishimga yordam berdi. 

O'zini Shams Tabriziy ekanini aytdi va mening 

ismimni so'radi. 

- Konyalik Ichkilikboz Sulaymon xizmatingiz- 

da, - dedim men, urib sindirilgan tishimni 

tuflab tashlab. - Tanishganimizdan 

xursandman. 

- Hamma yog'ingiz qon, - dedi Shams 

yuzimdagi qonni artarkan. - Qon faqat 

tashqariga emas, ichkariga ham oqayapti. 

U shunday deb cho'ntagidan kumush suvdon 

---

oldi. 

- Yaralaringizga surting. Bag'dodlik bir yaxshi 

inson menga bergan edi, lekin hozir bu sizga 

mendan ko'ra ko'proq kerak. Lekin siz 

ichkaridagi jarohatlaringiz tashqaridagilarga 

qaraganda chuqurroqligini va ko'proq azob 

berishini bilishingiz kerak. Yana bu sizga Xudo 

ichingizda ekanini ham eslatib turadi. 

- Rahmat, - g'o'ldiradim men darvishning 

yaxshiligidan ta'sirlanib ketib. - Bu... qorovul... 

U meni savaladi. U meni shunga loyiqsan dedi. 

Shu so'zlarni aytar ekanman, ovozimda 

bolalarga xos yig'loqi mung va kimdir meni 

tinchlantirishi va ovutishiga bo'lgan kuchli 

istak borligidan o'zim lol qoldim. 

Shame Tabriziy bosh chayqadi: 

- Ularning bunday qilishga haqlari yo'q edi. 

Har bir inson o'z avliyolik yo'lini o'zi tanlaydi. 

Shunday qoida bor: «Biz hammamiz Uning 

o'zidan nusxa olib va o'ziga monand qilib 

yaratilganmiz, ammo shuning bilan birga, 

hammamiz har turli qilib va bir-birimiz- ga 

---

o'xshamaydigan qilib yaratilganmiz. Ikkita bir 

xil odam yo'q. Ikkisi bir maromda tepuvchi 

yurak yo'q. Agar Xudo barcha odamlar bir xil 

bo'lishini istasa, ularni bir xil qilib yaratgan 

bo'lar edi. Shuning uchun boshqa insonlarga 

hurmatsizlik bilan qarash va ularga o'z fikrini 

majburlab qabul qildirish, Xudoning rejasiga 

hurmatsizlik bilan munosabatda bo'lishni 

bildiradi». 

- Yoqimli gap, - dedim ovozim shuncha tez 

qayta tiklanganidan hayratga tushar ekanman. - 

Nahotki so'fiylarda Xudo borasida hech qanday 

shubhali masalalar bo'lmasa? 

Shams jilmaydi: 

- Bor, albatta, lekin shubhalarning borligi 

yomon emas. Ularning borligi inson tirikligini 

va o'z haqiqatini izlayotganini anglatadi. 

U deyarli qiroat bilan xuddi kitob 

o'qiyotganday gapirardi. 

- Boz ustiga inson bir ondayoq e'tiqodli bo'lib 

qolmaydi. U o'zini e'tiqodli deb o'ylaydi, keyin 

hayotida uni e'tiqoddan qaytaradigan hodisa 

---

ro'y berib qoladi, keyin yana e'tiqodga qaytadi, 

keyin uni yana yo'qotadi va h.k. Biz hayotni 

muayyan darajada tushunib yetmagunimizcha, 

ikkilanib yuramiz. Boshqachasiga oldinga siljiy 

olmaymiz. Lekin har bir qadamimiz bizni 

Haqiqatga yaqinlashtirib boradi. 

- Agar Xristos seni eshitsa, tilingga ehtiyot bo'l 

degan bo'lardi, - dedim men. - U har gapni 

hammaga ham aytib bo'lavermaydi, deb 

hisoblaydi. 

- Ha, mayli, u ham o'zicha haqli, - kuldi Shams 

va o'rnidan turdi. - Turing, men sizning 

uyingizga kuzatib qo'yaman. Hali 

jarohatlaringizga qarash kerak, yana uxlab 

olsangiz ham ortiqcha bo'lmaydi. 

U mening turishimga yordam berdi, lekin men 

yura olmadim. Shundan keyin darvish hech 

ikkilanmasdan, xuddi hech qanday og'irligi 

yo'q narsani ko'targanday meni dast ko'tarib, 

opichlab oldi. 

- Sizni ogohlantiray, mendan sassiq is 

anqiyapti, - dedim men uyalgancha g'o'ldirab. 

---

- Hechqisi yo'q, Sulaymon, xijolat bo'lmang. 

Darvish, qonga belanganimni, siydik va qusuq 

hidi kelayotganini go'yo payqamayotganday, 

meni chuqur uyquga cho'mgan Konyaning 

uylari va kulbalari orasidan o'tgan tor 

ko'chalari bo'ylab ko'tarib ketdi. Faqat itlar 

bog'larning devorlari ortidan zo'r berib 

vovullashardi. 

- Meni hamisha so'fiylar poeziyasidagi mayga 

munosabat qiziqtirar edi, - dedim men. - 

So'fiylar mayni real ma'noda tushunadilarmi 

yoki majoziy ma'nodami? 

- Nima farqi bor, do'stim? - so'radi Shams, 

uyimga yetganda meni erga qo'yar ekan. - Buni 

tushuntiradigan o'z qoidasi bor: «Chin e'tiqodli 

inson mayxonaga kirsa, mayxona uning uchun 

ibodatxonaga aylanadi, ichkilikboz 

ibodatxonaga kirsa, ibodatxona mayxonaga 

aylanadi. Barcha ishlarimizda eng asosiysi 

qalbdir- So'fiylar inson haqida tashqi 

ko'rinishiga qarab hukm chiqarmaydilar. So'fiy 

kimnidir ko'rmoqchi bo'lsa, ko'zlarini yumadi, 

---

lekin uchinchi - ichkarini ko'radigan - ko'zini 

ochadi». 

Bu uzoq kundan va og'ir tundan keyin uyda 

yolg'iz qolib, sodir bo'lgan hodisalar haqida 

o'ylab ketdim. 

Men og'ir ahvolda edim, ammo qalbimning eng 

tubidagi baxtiyor sokinlikni his etardim. Bir 

daqiqa men bu xolatni tutib ololdim va uni 

boshqa qo'yib yubormaslikka ahd qildim. Men 

Xudo borligini va U meni yaxshi ko'rishini 

angladim. 

Qizig'i shunda ediki, garchi savalab tashlangan 

esam-da, og'riq azobini ortiq his etmas edim. 

 

 

Ella