Ishonchlilik nazariyasi va

- oraliq qiymatini aniqlash. Masofaning qiymati katta bo‘lsa, u holda
( )
L
 ning
qiymatini 0,01 aniqlikda hisoblash mumkin:
3
L
R1
L
R2
L
R3
Y
c
Y
b
L,km
2
1
5.1-rasm.
Buyumlarning texnik
holati va resursining
variatsiyasi

---

31
K
L
L
L
min
max
-
=
D
(5.4)
– oraliqning chegara qiymatini aniqlash:
(
)
1
min
-
×
D
+
=
j
L
L
A
j
(5.5)
j
L
L
B
j
×
D
+
=
min
(5.6)
Sinov natijasida topilgan tasodifiy miqdorning (m
j
)  -
j
 oraliqqa tushishi
bo‘yicha qaytalanishi (chastota)ni aniqlashda quyidagi shartlar bajarilishi zarur:
j
j
A
L
³
  va
j
j
B
L
£
(5.7)
Bu shart orqali
j
-oraliqqa tushgan tasodifiy miqdorlari soni hisoblanadi.
Topilgan qiymat shu oraliq uchun tasodifiy miqdorning qaytalanishi -
j
m
 bo‘ladi.
– oraliq bo‘yicha nisbiy buzilishlar ulushi quyidagicha aniqlanadi:
0
N
m
p
j
j
=
(5.8)
o‘rtacha arifmetik miqdor -
L
;
Tasodifiy miqdorlarning o‘rtacha arifmetik qiymati quyidagicha topiladi:
0
1
0
2
1
0
...
N
l
N
l
l
l
L
N
i
i
n
å
=
=
+
+
+
=
;
(5.9)
bu yerda: l
i
 – i- buyumning buzilishgacha ishlash muddati, ming km.
Oraliqlar bo‘yicha o‘rtacha arifmetik miqdor quyidagicha aniqlanadi:
0
1
N
L
m
L
К
j
j
j
å
=
=
;
(5.10)
bu yerda:
j
L
- j oraliqning o‘rtacha qiymati;
2
)
1
2
(
min
-
D
+
=
j
L
L
L
j
(5.11)
o‘rtacha kvadratik og‘ish -
s;
Amalda tasodifiy miqdorlarning o‘rtacha arifmetik miqdori atrofida tarqalishini
baholash talab etiladi. Shu sababli tarqalish xarakteristikasi sifatida o‘rtacha
kvadratik og‘ish aniqlanadi:
1
)
(
0
1
2
0
-
-
=
å
=
N
L
l
N
i
i
s
(5.12)
Oraliqlar bo‘yicha ishlov olib borilgan holda
s quyidagicha aniqlanadi:
1
)
(
0
1
2
-
-
=
å
=
N
L
L
m
К
j
j
j
s
(5.13)

---

32
dispersiya–D.
2
s
=
D
. Tasodifiy miqdorning dispersiyasi deb, uning chetlanishi
kvadratining matematik kutilishiga aytiladi.
variatsiya koeffitsienti  –  V. Variatsiya koeffitsienti o‘rtacha kvadratik og‘ish
miqdorining o‘rtacha arifmetik miqdorga nisbati bilan aniqlanadi.
L
V
s
=
(5.14)
Transport vositalarining texnik ekspluatatsiyasida vujudga keladigan va
ishlatiladigan tasodifiy miqdorlar variatsiyasi kichik V
<0,10; o‘rtacha 0,1V
>0,33 yuqori qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin. Variatsiya koeffitsienti yordamida
buzilishlarning taqsimlanish qonunlari aniqlanadi.
5.4 Buzilishlarning taqsimlanish qonunlari
Tasodifiy miqdorlar taqsimlanish qonunlari buzilishlarning vujudga kelish
sabablariga bog‘liq.
Ilmiy-tadqiqot ishlarining ko‘pchiligi yeyilish natijasida vujudga keladigan
buzilishlarning normal (Gauss) taqsimlanish qonuniga bo‘ysunishini ko‘rsatadi.
Yemiruvchi kuchlar natijasida vujudga keladigan buzilishlar (sinish, teshilish, kuyish,
uzilish) eksponensial taqsimlanish qonuni bo‘yicha, eskirish natijasida vujudga
keladigan buzilishlar Veybull-Gnedenko taqsimlanish qonuni bo‘yicha, yeyilish va
eskirishning birgalikda ta’sir etishi natijasida vujudga keladigan buzilishlar esa