Ишнинг умумий тавсифи

 

Said Ahmad asarlari tilida varvarizm va undalmalardan foydalanish 

mahorati 

 

Badiiy adabiyotda  muayyan  tasvir  maqsadi bilan o’zga  tilga oid so’z va 

iboralar  qo’llanishi  kuzatiladi. Tilning  lug’at  tarkibiga kiritilmagan, faqatgina  

og’zaki  so’zlashuv nutqiga  xos bo’lgan  bunday  chet  so’zlaridan badiiy  

nutqda qahramon  xarakteri, milliy mansubligi  va  ichki  dunyosi  tasvirida  

hamda voqea-hodisaga  xorijga xoslik ta’kidini  berish  maqsadida  ishlatiladi. 

Shuningdek, voqealar bo’lib  o’tayotgan  o’ringa ishora  qilish  yoki  nutqiy  

vaziyat va unda ishtirok etayotganlarning milliy  mansubligi haqida ma’lumot  

berish  istagi bilan  ham  kiritilishi  mumkin. Bunday birliklar  varvarizmlar 

(ayrim  adabiyotlarda ekzotizmlar) deb  yuritiladi.

1

  A.Hojiyev  fikricha, 

varvarizmlar yunoncha  barbarismos so’zidan  olingan  bo’lib, ona  tiliga 

o’zlashmagan, o’zga  til  hodisasi  sifatida  qo’llangan  so’z  yoki iboralardir. 

2

Varvarizmlardan, odatda  o’zga yerga xos  rasm-odatlarni  tasvirlashda, 

mahalliy  koloritni yaratishda  foydalaniladi.Said Ahmad  asarlari  tahlili  

jarayonida quyidagi  o’rinlarda  varvarizmlarga  asoslangan badiiy  nutqlarni 

uchratdik: 

                                                 

1

 Yo`ldoshev M. Badiiy matn va uning lingvopoetik tahlili asoslari. T.: Fan, 2006 yil 52-bet. 

2

 Hojiyev  A. Tilshunoslik  terminlarining  izohli  lug’ati. T.: “Fan”, 2002, 27b 

---

 

49 

1. 

Muncha imillaysan?! Chaqqon-chaqqon  ye. Markazga  tushamiz. 

Ertaga senga oddix  beraman. Damingni  olasan. Bugungacha chidab ber, bola. 

(“Jimjitlik”, 31b) 

2. 

Kredit   texnikumida o’qib  yurganimda bizga pul oborotidan  

bankda praktika olib  borardi. (“Jimjitlik”, 35b) 

3. 

Sal  durustroq kiyinib  oling, sto  vosmoylarga  o’xshab  yurmang, 

mehmonlar  oldida,- dedi. (“Jimjitlik”, 41b) 

4. 

–Hoy, menga  qarang. Uyda  yo’q paytingizda-ku, mayli. Nega bor  

paytingizda ham yo’qqa  o’xshab  yurasiz? Axir, shu kolxoz o’lgurda 

ishlaganingizga  20 yil bo’lay  deyapti. Qo’l  ostingizda ishlaydiganlardan  

bittasi geroy bo’ldi. (“Jimjitlik”, 57b)   

5. 

Bolalar  terlab, hansirab  qaytib kelishdi. Yoshi  kattarog’I 

Tolibjonning oldiga kelib,  davay  “zuv,  zuvakam” o’ynaymiz,  deb  qoldi. 

(“Jimjitlik”, 58b) 

6.