Қishloқ xo’jaligini mexanizastiyalashtirish magistratura mutaxassisligida o’қitiladigan «Қishloқ xo’jaligini mexanizatsiyalashtirishda ilmiy-tadқiқot usullari va eksperimentni rejalashtirish»

Қishloқ xo’jaligini mexanizastiyalashtirish magistratura mutaxassisligida o’қitiladigan
«Қishloқ xo’jaligini mexanizatsiyalashtirishda ilmiy-tadқiқot usullari va eksperimentni
rejalashtirish» fanidan yakuniy nazorat savollari

1. Ilm-fan tushunchasi nima?

- *insonga bir maқsad sari yo’naltirilgan faoliyati bo’lib, uning asosiy masalasi tabiat, jamiyat va tafakkur ҳaқida yangi bilimlarni olish;
-bilimlarni o’zlashtirish;
- mavjud bilimlar to’plami;
- insonlarning ilmiy faoliyati;
- bilimning ta’siri va bir-biriga kirib borishi.
2. Ilm-fanning қanday funkstiyalari mavjud ?
- * tabiat, jamiyat va tafakkur қonuniyatlari ҳaқidagi tarқoқ tasavvurlarni umumlashtirish va amaliy ҳarakatlar uchun umumlashtirilgan ҳolda saқlash;
- to’plangan bilimlarni anglab etish;
- bpilimlan natijasini amaliyotda қo’llash;
- bilimlarni tushunib etish va amaliyotda қo’llash.
3. Ilmiy tadқiқotning bosқichlarini ko’rsating ?
- *ғoyaning paydo bo’lishi, tushincha va fikrni shakllantirish, ilmiy faraz, faktorlarni umumlashtirish, asoslash;
- ilmiy bilim, muammo, mavzu ilmiy faraz, nazariya;
- muammo, mavzu, ilmiy faraz, nazariya, postulat, prinstip, қonun, қonuniyat;
- muammo, mavzu, ilmiy faraz, nazariya, tadқiқot predmeti, қonun, қonuniyat, prinstip.
4. Ilm-fan қanday guruҳlarga bo’linadi ?
- *fundamental, amaliy;
- tabbiy, ilmiy, texnik;
- gumanitar, sotstial, iқtisodiy;
- umumtexnik, tabbiy, gumanitar;
5. Fundamental fanlarga nimalar kiradi ?
- *matematika, fizika, ximiya, biologiya, kibernetika akustika, filsofiya;
- Қ.X.M nazariyasi, MTPF, fizika, ximoya, biologiya;
- matematika, fizika, traktorlar nazariyasi, ximiya;
- nazariy mexanika, қattiқ jismlar mexanikasi, materiallar қarshilig.
6. Amaliy fanlarga nimalar kiradi ?
-*agrokimyo, dexқonchilik, tuproқshunoslik, Қ.X.M, traktorlar naza-riyasi, MTPF;
- biologiya, akustika, filosofiya, geometriya, algebra,tuproқshunoslik;
- nazariy mexanika, fizika, matematika, asronomiya, ҚXM, traktorlarnazariyasi,mashina va mexanizmlar nazariyasi;
- uchish apparatlari nazariyasi, agrofizika, iқtisodiy nazariya, xisoblash texnikasi.
7. Ilmiy muammo nima ?
- *echilishi kutilayotgan nazariy va amaliy masalalar majmui;
- nazariy masalalar majmui; ‘
- echimi talab etilgan masalalar majmui;
- o’zaro boғlangan nazariy va amaliy masalalar majmui.
8. Muammolar қanaday tavsiflanadi ?
- *o’tmishda echimi topilmagan yoki қisman echilgan muammolar; yuzaki shakllantirilganligi tufayli echimi topilmagan muammolar; butunlay yangi paydo bo’lgan muammolar;
- ilmiy, nazariy, amaliy;
- umumiy, xususiy, boғliқ;
- nazariy, amaliy, ekologik.
9. Tadқiқot mavzusi deb nimaga aytiladi ?
- *muammoni ҳal қilishda izlanish olib boriladigan қator masalalarning umumiy nomi;
- masalaning қisқa va aniқ ifodalanishi;
- echilishi lozim bo’lgan masalalar majmui;
- muammoning bo’limi.
10. Қanday eksperimentlarni, қayta takrorlanamaydigan eksperimentlar deyiladi ?
- *ishlatish jarayonida o’lchash aniқligini oshirish, faktorlar satҳining o’zgarish chegarasini kamaytirish,tajriba takrorlanish sonini oshirish imkonini beradigan eksperimentlarni;
- Ishlatish jarayonida tadқiқot ob’ektining shakli o’zgarmaydigan eksperimentlarni;
- Ishlatish jarayonida tadқiқot ob’ektining texnik ҳolati yaxshilanadigan;
- eksperimentlarni;
- Ishlatish jarayonida tadқiқot ob’ekti deformatsiyalanmaydigan eksperimentlarni.
11. Paxta terish mashinasini sinashda uning paxtani terib olishiga ta’sir ko’rsatadigan to’satdan yoққan yomғir faktorini, faktorlarning қaysi turiga kiritish mumkin?
- * Nazorat қilib bo’lmaydigan faktorlar turiga;
- Nazorat қalinadigan faktorlar turiga;
- Boshқariladigan faktorlar turiga;
- Miқdoriy faktorlar turiga.
12. Ilmiy tadқiқotning mazmunini aniқlaydigan asosiy tushunchalar- bu nima ?
- *muammo, mavzu, gipoteza, nazariya, tadқiқot predmeti, prinstip, қonun, қonuniyat;
- ilm-fan, muammo, mavzu, gipoteza, nazariya;
- ilmiy bilim, ilm-fan, muammo, mavzu, tadқiқot predmeti;
- muammo, mavzu, gipoteza, postulat.
13. Tadқiқot predmeti nima ?
- *tizimning stukturasi, uning ichi va tashқarisidagi elementlarning o’zaro ta’siri, rivojlanish қonuniyotlari, turli ҳossalari, sifatlari;
- tadқiқ etilishi lozim bo’lgan savollar;
- tadқiқot mavzusining nomlanashi;
- tadқiқot mavzusi.
14. Plugni sinash tajribasida aniқlanadigan ob - ҳavoning ҳarorati faktorlaning қaysi turiga mansub ?
- *Nazorat қilinadigan va boshқarilmaydigan faktorlar turiga;
- Boshқariladigan faktorlar turiga;
- Nazorat қilinmaydigan faktorlar turiga;
- Sifatiy faktorlar turiga.
15. O’rim yiғim paytida aniқlanadigan ғalla ҳosildorligi faktorlaning қaysi turiga mansub.?
- *Nazorat қilinadigan va boshқarilmaydigan faktorlar turiga;
- Boshқariladigan faktorlar turiga;
- Nazorat қilinmaydigan faktorlar turiga;
- Sifatiy faktorlar turiga.
16. Paxta ҳosilini yiғishtirish paytida aniқlanadigan, terilgan paxta iflosligi faktorlarning қaysi turiga mansub ?
- * Nazorat қilinadigan va boshқarilmaydigan faktorlar turiga;
- Boshқarilmaydigan faktorlar turiga?
- Nazorat қilinmaydigan? nazorat қilinadigan va boshқarilmaydigan faktorlar turiga;
- Sifatiy faktorlar turiga.
17. Gipoteza nima ?
- *amaliyotda o’z tasdiғini xali topma gan mavjud tajriba va mantiққa tayanib ilgari surilgan fikr;
- dastlabki tadқiқotlarni o’tkazish;
- ma’lum uslublarning taxlili;
- tajribada sinab ko’rish.
18. Қonuniyat nima ?
- *turli xil ko’rsatkichlar, parametrlar, xodisa va jarayonlarda nomoyon bo’ladigan omillar orasidagi boғlanishlar;
- tadқiқot ob’ektining turli parametrlari orasidagi boғlanishlar;
- aloқador va aloқador bo’lmagan faktorlarning boғliқligi;
- ish қurilmaridagi o’zgarishlar.
19. Ilm-fanning respublika texnik tarraқiyoti rivojlanishidagi o’rni ?
- *O’zR ilmiy tadқiқotning rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatadigan omil sifatida қaraladi, shunga ko’ra kadrlar tayyorlashda o’қuv jarayoni takomillashtirilib, «ilmiy tadkikot asoslari» fani kiritildi;
- ilmiy-tadқiқot fanning va texnik taraққiyotning ҳarakatlantiruvchisi bo’ladi;
- tadқiқotning axamiyati jamiyat ishlab chiқarishi tarakkiyotida yuқori;
- ish unumini oshirishga fan va texnika yutuқlari ҳisobiga erishish.
20. Ilm-fan ҳaқida tushuncha bering ?
- *ilm-fan bu insonning bir maksad sari yo’naltirilgan faoliyati bo’lib, uning asosiy maқsadi yangi bilimlarni olish, uzlashtirish va ushbu masalani echish uchun yangi uslub va vostitalarni yaratishdir;
- ilm-fan қiymatlarni o’lchashdan boshlanadi;
- sanoat va x.k. ishlab chiқarishida, ilm fanda erishilgan turli xil natijalarni қo’llanilmayotganligini tavsavvur қilib bo’lmaydi;
- ilm fan bu bilimlar tizimi.
21. Zamonaviy ilm-fanning o’ziga xos xususiyatlari ?
- *tadқiқot ob’ektini o’rganishga tizimli yondoshish, fanda ilmiy mavzularining rivojlanishi, ishlab chikarish kuchi;
- ilm-fan ishlab chiқarish kuchi bo’lib қoladi;
- zamonaviy ilm-fan keng қamrovga ega;
- fan-texnika taraққiyotining.
22. Fundamental tadқiқot deb nimaga aytiladi ?
- *yangi bilimlar va to’plangan bilimlar tizimining rivojlanishiga baғishlangan, prinstipal yangi tadқiқot;
- yangi қonunlarni ochishga baғishlangan tadқiқot;
- yangi nazariya va xodisalarni boғliқligini ochib berishga baғishlangan tadқiқot;
- umumiy ishlab chiқarish va fan tarққiyotining asosini tashkil қiladigan tadқiқot.
23. Amaliy tadқiқotlarga nimalar kiradi ?
- *inson faoliyatida қo’llanadigan yangi va amaldagi vositalar va usullarni yaratish uchun tabiat қonunlaridan foydalanish usullarini topish tadқiқotlari;
- bu tadқiқot yordamida texnikaning yangi modellari ishlatilib ko’riladi;
- ishlab chiқarishning mavjud vositalarini takomillashtirishga baғishlangan tadқiқo;
- yangi texnikalarni yaratishga baғishlangan tadқiқot;
24. Taҳlil (analiz) nima ?
- *bilimning ilmiy usuli bo’lib, bunda tadқiқot ob’ekti murakkab қismlarga fikran ajratiladi yoki belgisi va ҳossasiga karab bo’lib, ular aloҳida-aloҳida o’rganiladi;
- tadқiқot ob’ektining aloҳida elementlari moҳiyatini o’rganishga imkon beradi;
- o’rganilayotgan ob’ektning assosiy moҳiyatini ochishga yordam beradi;
- tadқiқot ob’ektni asosiy muҳim alomatlari bilan birgalikda o’rganish.
25. Sintez tushunchasi nima ?
- *bu xodisalarni o’zaro boғlangan, bir butun xolda tekshirish usuli bo’lib, barcha murakkab tizimlar taxlilidan keyin tekshirish bilan xarakterlanadi;
- sintez-murakkab sistemalarni tekshirishga molikdir;
- predmetni o’zining tashkil etuvchilari bilan boғliқ o’rganishni taқazo etadi;
- sintez-induksiyaning bir turi.
26. Induktiv usul tushunchasi nima ?
- *induktiv usul-tabiiy va amaliy fanlarda eng keng tarқalgan va uning moҳiyati aniқ faktorlar va ob’ektlarning xususiyatlari va sababli boғlanishlarni xali aniқ bo’lmaganligidan, tekshirilmaganligidan iboratdir;
- induktiv usul fakt va ob’ektlarning xususiyatlari ma’lum umumiylikdan iborat;
- yagona, ayrim xodisalarni o’z ichiga oladigan tadқiқot;
- induktiv usulda umumiy xulosalarga kelish, ayrim faktorlarni esa umumlashtirishdir.
27. Deduktiv usul nima ?
- *ko’pdan-ko’p narsalar ҳossalari asosida ularning ayrim elementlari ҳaқida xulosa chiқarish;
- deduktiv usul-induktiv usulga қarama-қarshi tushuncha;
- bu usul umumiy xulosa chiқarish usulidir;
- aniқ fanlarda keng қo’llaniladigan usul: matematika, nazariy mexanika.
28. Mavxumlashtirish (abstraktlash) usuli nima ?
- *predmetlarning muҳim bo’lmagan, bir қancha tomonlarini, boғlanishlarni, nisbatlaridan ҳayolan chetga surib, tadқiқotchini қiziқtiradigan bir nechta tamonlarini ajratib қarash;
- ongdan tashқarida, ongga boғlanmagan ҳolda mavjud bo’lgan narsalarning ҳammasi ilmiy mavxumlashtirish, uni chuқurlashtiradi;
- ilmiy mavҳumlashtirish ma’lum tizimni ochishga yordam beradi;
- ilmiy mavҳumlashtirish қonuniyatni boғliқligini ochib beradi.
29. Formalizastiya nima ?
- *ilmiy tekshirish usuli sifatida, u shundan iboratki, tekshirilayotgan xodisa, ob’ekt, jarayonlarning o’zlariga mos belgilar, matematik terminlarda va formulalarda ifodalanadi;
- formalizatstiya-matematik mavҳumlashtirishning mazmun-moҳiyati ҳisoblaydi;
- Formalizastiya-matematik apparatdan foydalanish imkonini beradi;
- Formalizastiya-matematikadan boshқa fanlarda ishlatiladi.
30. O’xshash yoki o’xshashlik (analogiya i podobiya) nima ?
- *bu usul o’rganilayotgan ob’ektning ba’zi bir o’xshashlik alomatlari yoki xususiyatlari ҳaқida va o’rganilmasdan oldingi boshқa alomatlari yoki xossalarining o’xshashligi bo’yicha xulosa қilishdir;
- tebranish jarayoni bilan elektr konturining o’xshashligi;
- massa, prujina va dempferdan tuzilgan mexanikadagi o’xshashlik;
- o’xshashlik usuli modellashtirish jarayonida foydalaniladi.
31. Modellashtirish nima ?
- *modellashtirish-bu ilmiy tekshirish jarayoni ob’ektning o’zidagina bo’lgan, ba’zi belgilari va xossalari orginal ishlaydigan sharoitda boshқa ob’ektda, modelda, so’zlarda, matematik formulalarda va boshқalarda tadқiқotni amalga oshirish;
- bu jarayon o’rganilayotgan ob’ektning xossalari va alomatlarini modelda tadқiқot etish;
- o’xshash ob’ektlarda tadқiқot o’tkazish;
- modelda tadқiқot o’tkazish.
32. Identifikastiya nima ?
- *amalda, amalga oshirib bo’lmaydigan ob’ektlarni ҳayolan loyiҳalash tadқiқoti;
- eng yaxshi echimni қidirish;
- aynan o’xshash ilmiy izlanish;
- ko’zga ko’rinmaydigan narsalarni tasavvur қilish.
33. Rondomizaiya nima ?
- *eksperimentni tasodifiy tartibda bajarish;
- ekperimentni aniқ reja asosida bajarish;
- ishchi gipotezasining to’ғriligini tekshirish;
- eksperimentni bexato o’tkazish.
34. Ixtiro nima ?
- *yangilik қobilyatiga ega, mavjudlaridan mutloқ farқ қiluvchi va ijobiy samara beruvchi texnik echim;
- buyurtma bergan korxona uchun yangi ҳisoblangan va foydali bo’lgan texnik echim;
- ilgari ma’lum bo’lmagan ob’ektiv mavjud қonuniyatlar va moddiy dunyoviy xodisalar moҳiyatini ochish;
- қandaydir texnikadagi texnik yechimni boshқa bir mashinada қo’llash.
35. Kashfiyot nima ?
- *ilgari ma’lum bo’lmagan ob’ektiv, mavjud қonuniyatlar va moddiy dunyoviy xodisalar moҳiyatini ochish;
- buyurtma bergan korxona uchun yangi ҳisoblangan va foydali bo’lgan texnik yechim;
- yangilik қobiliyatiga ega, mavjudlaridan mutloқ farқ қiluvchi va ijobiy samara beruvchi texnik echim;
- tabiatdagi mavjud yechimlarni amaliyyotda қo’llash.
36. Tajriba nima?
- *bu maқsadga yo’naltirilgan kuzatish, bilish ob’ektini kayta tasvirlash, ilmiy gipotezani tekshirish, ma’lum sharoitdagi ta’sirini amalda o’rganish metodi;
- mashina, uzel, agregatdagi buzlishlarning sodir bo’lish xolati;
- berilgan kompleks sharoitlar (tajriba) natijasida sodir bo’ladigan ҳolat;
- javoblarning barchasi to’ғri.
37. Ilmiy ishning asosiy xususiyatlari nmadan iborat ?
- *yangiligi va originalligi, yagonaligi va betakrorligi, eҳtimoli xarakterliligi, jur’atliligi va isbotlanishligi;
- taxlil қilib bo’lmasligi;
- .boshқa soҳalarda қo’llab bo’lmasligi;
- aniқligi.
38. Ilmiy bilimlarning asosiy xususiyatlari nimalarda namoyon bo’ladi ?
- *umumiylikda, ilmiy faktlarning tekshirilganligida, xodisalarni takrorlash mumkinligida, bilimlar tizimining barқarorligida;
- ularni yana takrorlab bo’lmasligida;
- ularning barқaror emasligida;
- bilimlar tizimining mavjudligida.
39 Ilmiy tadқiқot deganda nima tushiniladi ?
-*ob’ektiv dunyo ҳodisalari rivojlanish қonunlarini o’rganish va tushintirish tushiniladi;
- amaliy tadқiқotlarni o’tkazish tushiniladi;
- nazariy tadқiқotlarni o’tkazish tushiniladi;
- tajriba o’tkazish va olingan ma’lumotlarga statistik ishloa berishni tushiniladi.
40. Tadқiқot metodikasi, bu ... ?
- *tadқiқot o’tkazish uchullar va қoidalar majmui;
- kuzatish va umumlashtirish;
- kuzatish va baҳolash;
- kuzatish o’tkazmasdant baҳolash.
41. Ilmiy tadқiқotning vazifasi nima ?
-* ҳodisa rivojlanish қonuniyatlarini ochib berish va inson faoliyatida foydalanish;
- ҳodisani o’rganish;
- ҳodisani yaratish;
- mashina parametrlarini aniқlash.
42. Nisbiy xato қaysi formula yordamida aniқlanadi, belgilang?
- * ;
- ;
_{- ;
-} .
43. Eksperiment o’tkazishdan maқsad nima ?
- *sinash va o’lchamlarni aniқlash;
- identifikastiyalash yoki optimallashtirish;
- mashina yoki ishchi қismlarning ko’rsatgichlarini aniқlash;
- tekshirish va sertifikastiyalash.
44. Arifmetik o’rtacha қiymat қaysi formula yordamida aniқlanadi, belgilang ?
- _* ;
- ;
- ;
- .
45. Dispersiya қaysi formula yodamida aniқlanadi, belgilang ?
- * ;
- ;
- ;
- .
46. O’rtacha kvadratik (standart) chetlanish қaysi formula bilan aniқlanadi, belgilang ?
- _* ;
- ;
- ;
- .
47. Variastiya koeffistenti қaysi formula yordamida aniқlanadi, belgilang ?
- * ;
- ;
- ;
- , %
48. Variastiya (o’zgaruvchanlik)ning erkanlik darajasi soni қaysi formula bilan aniқlanadi, belgilang?
- *
-
- ;
- .